Ο χρόνος στην Ελληνική τραγωδία

Η τραγωδία δεν στηρίζεται σε μια αποσαφηνισμένη αντίληψη για τον χρόνο· προκύπτει μάλλον από την έλλειψή της και συμβάλλει με τα μέσα της στον σχηματισμό της -κατ ανάγκην, αφού το ίδιο της το θέμα δεν είναι κάθε φορά παρά μια ορισμένη χρονική κρίση. Ο καθένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς έχει όμως τον δικό του τρόπο να σκηνοθετεί την κρίση αυτή, αλλάζοντας τους συσχετισμούς γνωστού και άγνωστου: στον Αισχύλο κινητήριος μοχλός της είναι η άγνοια της αποφαστιστικής στιγμής, στον Σοφοκλή η αβεβαιότητα επεκτείνεται στο τι θα συμβεί, στον Ευριπίδη ο πολλαπλασιασμός των απρόβλεπτων χαλαρώνει την πλοκή μέχρι αποδιάρθρωσης. Έτσι η εξέλιξη από τον ένα στον άλλο ακολουθεί μια κανονική καμπύλη.







Οι μύθοι από τους οποίους αντλούν τις ιστορίες τους οι αρχαίοι Ελληνες τραγικοί ποιητές είναι άχρονοι. Η ίδια όμως η τραγωδία έχει -κάθε φορά- αυστηρούς χρονικούς κανόνες. Και όχι μόνον αυτό: από ποιητή σε ποιητή -από τον Αισχύλο ώς τον Ευριπίδη, με ενδιάμεσο τον Σοφοκλή- ο χρόνος υφίσταται διαφοροποιήσεις. Κατά τη Ζακλίν Ρομιγί, τη σπουδαία Γαλλίδα ελληνίστρια, ο καθένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς διαχειρίζεται το χρόνο με το δικό του τρόπο και σύμφωνα με τις αντιλήψεις και τις εμπειρίες του. Ο Αισχύλος έχοντας και την εμπειρία των μηδικών πολέμων -ο ίδιος ήταν περήφανος γιατί συμμετείχε σ αυτούς- βλέπει το χρόνο να δρασκελίζει τις γενιές των ανθρώπων για να υπηρετήσει την κοσμική τάξη, αποκαθιστώντας τη διαταραγμένη δικαιοσύνη. Ο Σοφοκλής, που απολαμβάνει την επικράτηση της δημοκρατίας και τους καρπούς της στην αθηναϊκή κοινωνία, ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο και γι αυτόν ο χρόνος δεν είναι παρά πηγή αστάθειας και αναταραχής. Τέλος, ο Ευριπίδης, που ζει κατά κάποιον τρόπο την αρχή της παρακμής αλλά και της αμφισβήτησης, βλέπει το χρόνο μέσα από τα ανθρώπινα συναισθήματα.

ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001