Κοινωνιολογική λαογραφία

Πολιτισμός και κοινωνία είναι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος: οι δομές της κοινωνίας υλοποιούνται σε συμπεριφορές και αισθήματα, σε ενδυμασίες και τελετουργίες, ενώ αντίθετα οι "παραστάσεις" του πολιτισμού παρουσιάζουν με απτό και βιωματικό τρόπο τους θεσμούς και τις ιεραρχίες της κοινωνίας, ακόμα και τους άγραφους νόμους του εθιμικού δικαίου. Στον κοινωνικό ρόλο τέμνονται και οι δύο οπτικές: κάθε άτομο (ή ομάδα) ενσαρκώνει και παριστάνει όσο καλύτερα μπορεί τον άγραφο ρόλο του και κρίνεται για την "παράστασή" του, αλλά ταυτόχρονα είναι και θεατής και κριτής των "παραστάσεων" των άλλων, δηλαδή θεματοφύλακας του νόμου της συμπεριφοράς και εφαρμοστής στην πράξη, στον εαυτό του και στους άλλους.

Μια τέτοια προσέγγιση επιτρέπει, πέρα από τις δομολειτουργικές αναλύσεις της κοινωνίας σε αφηρημένο επίπεδο, και την ανάλυση του πολιτισμού in vivo: τι αισθήματα και τι διλήμματα προκαλούν οι νόρμες και οι θεσμοί, οι υποχρεωτικές ιδανικές συμπεριφορές και συνεχής κοινωνικός έλεγχος, με ποια μέσα διαδίδονται οι αξίες αυτές, πως υλοποιούνται ή καταστρατηγούνται, τι ψυχολογικές επιπτώσεις έχουν στο άτομο και την οικογένεια κτλ. Δρώμενα, παροιμίες, λαϊκές δοξασίες και προφορικές αυτοβιογραφίες είναι κομβικά σημεία αποκρυπτογράφησης και συμπυκνωμένης εκδήλωσης των αντιλήψεων αυτών που διέπουν όλη την κοινωνία. Η ανάλυσή τους δίνει από μία άποψη μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα απ ό,τι η συμμετοχική παρατήρηση της επιτόπιας έρευνας, γιατί στις πολιτισμικές αυτές εκφάνσεις έχει συσσωρευτεί ο χρόνος της παράδοσης και η συλλογικότητα πολλών γενεών.

Στον τόμο αυτό συγκατοικούν δέκα μελετήματα του καθηγητή Βάλτερ Πούχνερ που διαφωτίζουν περιμετρικά τον κοινωνιολογικό αυτό προβληματισμό.