Της αναιδείας θεάματα

Το βιβλίο αυτό αφηγείται την ιστορία της δημιουργίας μιας σφύζουσας καρναβαλικής κουλτούρας στη νεότερη Αθήνα, και συγχρόνως της εξημέρωσης του καρναβαλιού στον σύγχρονο κόσμο. Κατά την υπό εξέταση περίοδο οι Απόκριες άλλαξαν ριζικά, τόσο υπό την ηγεμονία της εκσυγχρονιστικής μερίδας της αστικής τάξης όσο και μέσα από πιο αφηρημένες διεργασίες όπως η εμπορευματοποίηση, η απομάγευση του κόσμου, η «διαδικασία του πολιτισμού». Η «κορυβαντιώσα ευθυμία» καταλάγιασε, τα «της αναιδείας θεάματα» περιορίστηκαν, τα νοήματα πέραν της διασκέδασης που υπήρχαν στις αποκριάτικες πρακτικές εξέλιπαν, και αυτές μετατράπηκαν σε αστικά θεάματα. Κι ωστόσο οι Απόκριες διατήρησαν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, ως μια περίοδος ξεφαντώματος και απελευθέρωσης.

Η ιστορία της αθηναϊκής Αποκριάς από την οθωμανική περίοδο μέχρι τον Μεσοπόλεμο περιλαμβάνει την εισαγωγή της ευρωπαϊκής αποκριάτικης κουλτούρας, τη διάδοση της μεταμφίεσης, την έξοδο των γυναικών στον δημόσιο χώρο, την ακμή και την παρακμή της καρναβαλικής σάτιρας, τη στροφή στα κέντρα διασκέδασης.

Πρόκειται για μια ιστορία γεμάτη αντιθέσεις: λαϊκή και αστική κουλτούρα, ευρωπαϊκά πρότυπα και πατροπαράδοτα έθιμα, ορμές και πολιτισμός, νοσταλγία και πρόοδος, το καρναβάλι του δρόμου και οι διασκεδάσεις των αιθουσών· μια ιστορία στην οποία πρωταγωνιστούν πλανόδιοι μανάβηδες και τραπεζίτες, αποτυχημένοι ηθοποιοί και κυρίες του καλού κόσμου, βασιλιάδες και δημοσιογράφοι.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κατάλογος εικόνων

Ευχαριστίες

Εισαγωγή: Το καρναβάλι και η προβληματική της έρευνας

Το καρναβάλι ως κοινωνικό φαινόμενο

Αστική κουλτούρα, λαϊκή κουλτούρα, ηγεμονία

Οι πηγές, ο χώρος και ο χρόνος

Η δομή του βιβλίου

Κεφάλαιο 1: Στην οθωμανική Αθήνα

Ταράματα, είδωλα και ξόανα

Κεφάλαιο 2: Οι Απόκριες της παράδοσης

Πέραν της διασκέδασης

Τα Κούλουμα

Κεφάλαιο 3: Η μετάβαση στο σύγχρονο καρναβάλι (1834-1880)

Η εισαγωγή μιας ευρωπαϊκής αποκριάτικης αστικής κουλτούρας

Το καρναβάλι των δρόμων και η άνθηση της λαϊκής κουλτούρας

Θεατρικότητα και μασκαράτες

Τα «στερεότυπα θεάματα» της λαϊκής Αποκριάς

Κεφάλαιο 4: Η επέλαση της αστικής ηγεμονίας (1880-1922)

Η αστική κριτική στη λαϊκή κουλτούρα

Οι παρελάσεις (1887-1920)

Η επέκταση της αστικής κουλτούρας

Βία, σεξουαλικότητα και διαδικασία του πολιτισμού

Πέραν της διασκέδασης, όλο και λιγότερα

Η χαλάρωση των δεσμών της κοινότητας: τα Κούλουμα

Εμπορευματοποίηση και επαγγελματοποίηση της Αποκριάς

Αντιστάσεις και αντίπαλοι πόλοι στην ηγεμονική αστική μερίδα

Κεφάλαιο 5: Οι Απόκριες των γυναικών

Κοινωνικότητα των γυναικών και παρουσία τους στον δημόσιο χώρο στην οθωμανική και την οθωνική Αθήνα

Οι γυναίκες στο καρναβάλι

Κεφάλαιο 6: Ο χώρος

Μέσα στα σπίτια, έξω στους δρόμους

Παλιά και νέα πόλη, παλιά και νέα κουλτούρα

Κέντρο και γειτονιές της Αθήνας

Κεφάλαιο 7: Αντί επιλόγου: ο Μεσοπόλεμος

Χορομανία και κυριαρχία των κέντρων διασκέδασης

Η εξέλιξη της θεατρικότητας: επιθεωρήσεις αντί μασκαράτας

Στις γειτονιές: μια νέα αυτονομία της λαϊκής κουλτούρας;

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Οι μεταμφιέσεις και οι μασκαράτες του Δ. Γρίβα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ. Οι βραβευμένες μασκαράτες στην παρέλαση του 1888

Βιβλιογραφία

Ευρετήριο ονομάτων

Ευρετήριο εννοιών