Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία

Έκπτωση
40%
Τιμή Εκδότη: 22.00
13.20
Τιμή Πρωτοπορίας
+
429019
Συγγραφέας: Μπελ, Χάινριχ
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες:524
Μεταφραστής:Ζαχαριάδου, Μαργαρίτα
Ημερομηνία Έκδοσης:06/11/2015
ISBN:9789604354887
Διαθεσιμότητα στα βιβλιοπωλεία μας
Αθήνα:
Άμεσα διαθέσιμο
Θεσσαλονίκη:
Άμεσα διαθέσιμο
Πάτρα:
Άμεσα διαθέσιμο

Περιγραφή

Στις σελίδες αυτές θα γνωρίσουμε τη Λένι, μας διαβεβαιώνει ο αινιγματικός, ανώνυμος αφηγητής του βιβλίου, που έχει αναλάβει να ανασυνθέσει τη βιογραφία της μέσα από τις ποικίλες μαρτυρίες των ανθρώπων που τη γνώρισαν. Ποια είναι όμως η Λένι; Μια απλή γυναίκα, χωρίς καμία φιλοδοξία ηρωισμού, που μεγάλωσε την εποχή της γιγάντωσης του ναζισμού στη Γερμανία, που έζησε τον πόλεμο και επέζησε αυτού, και τώρα, στη δημοκρατική μεταπολεμική Δυτική Γερμανία του ’60, βιώνει τα απόνερα μιας εποχής που μάλλον δεν είναι τόσο περασμένη όσο δείχνει.

Στο "Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία", ένα κορυφαίο έργο του μοντερνισμού, την "κορωνίδα της δημιουργίας του Χάινριχ Μπελ", σύμφωνα με τη διατύπωση της επιτροπής που του απένειμε το βραβείο Νόμπελ το 1972, αποτυπώνονται με ακρίβεια και σαρκασμό, με φαινομενική αφέλεια κι ωστόσο εκπληκτική εμβρίθεια, τα πεπρωμένα και οι επιλογές ενός λαού σε κρίση. Κάθε "μαρτυρία" φωτίζει όχι μόνο τη ζωή της Λένι αλλά και καθενός από τη χορεία εκείνων που την πλαισιώνουν στο "ομαδικό πορτρέτο", τον αισθησιασμό, την ποταπότητα και τη μεγαλοσύνη της ανθρώπινης φύσης. Και απρόσμενα, σχεδόν μαγικά, βλέπουμε να αναδύεται ένα ακόμα πορτρέτο: το ψηφιδωτό μιας ολόκληρης ηπείρου - το πορτρέτο της Ευρώπης μας.

***

Ο Μπελ, μέσα από τον σαγηνευτικό χαρακτήρα της Λένι, διατυπώνει μια συγκεκριμένη αντίληψη για τον ανθρωπισμό, με φόντο τη σύγχρονη γερμανική ιστορία. Η Λένι, συνεσταλμένη, λιγομίλητη και αισθησιακή, ενσαρκώνει μια αμεσότητα και μια αυθεντικότητα που την τοποθετούν πέρα και πάνω από τις κοινωνικές συμβάσεις και υποκρισίες και την καθιστούν ικανή να αντέξει τις δοκιμασίες της ζωής μένοντας πιστή στον εαυτό της, χωρίς πικρία και δίχως καμία διάθεση μεταμέλειας. Η συμπεριφορά της απέναντι σε όλους (την Εβραία Ραχήλ, τον Ρώσο αιχμάλωτο πολέμου Μπόρις, μοναδικό αληθινό της έρωτα, τους Τούρκους εργάτες) υπαγορεύεται από την προσωπικότητά της και μόνο.

Το Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία αποτελεί τυπικό υπόδειγμα εκείνου που ο Μπελ αποκαλεί «αισθητική του ανθρώπινου». Ο Μπελ οδηγεί ώς το τέλος τον συλλογισμό του: Το άτομο είναι το μέτρο της Ιστορίας. Η Λένι, με λιγοστές έστω χειρονομίες (προσφέρει καφέ σ’ έναν Ρώσο αιχμάλωτο, χωρίς να την τρομάζει η παρουσία ναζιστών), ενσαρκώνει μια μορφή αντίστασης. Αν και εντελώς απολίτικη, αποκτά μια επαναστατική –με την ευγενέστερη έννοια του όρου– πλευρά.

Jean-Jacques Pollet

---

Ο Χάινριχ Μπελ γεννήθηκε το 1917 στην Κολωνία και πέθανε το 1985 στο Μπόρνχαϊμ-Μέρτεν. Χάρη στις λογοτεχνικές του αρετές, καθιερώθηκε πολύ γρήγορα ως ένας από τους πιο αναγνωρισμένους Γερμανούς συγγραφείς. Τιμήθηκε με τα βραβεία Μπύχνερ (1967) και Νόμπελ (1972).

Ο Μπελ αξιοποίησε τη φήμη του για να αναμειχθεί ενεργά στη δημόσια συζήτηση. Χάρη στην πνευματική του ακεραιότητα, τον ουμανισμό του και το κριτικό του πνεύμα, έγινε ένας από τους πιο έγκυρους εκπροσώπους της μεταπολεμικής δημοκρατικής Γερμανίας – ενώ ποτέ δεν έπαψε να κρίνει με αυστηρότητα τα πεπραγμένα των γερμανικών κυβερνήσεων.

Οι ανθρωπιστικές αξίες της πιστής στον καθολικισμό οικογένειάς του, που ήταν αντίθετη στον ναζισμό, επηρέασαν βαθιά τον συγγραφέα. Τα πρώτα του διηγήματα (όπου είναι εμφανής η επίδραση του Χέμινγουεϋ και του Στάινμπεκ) φέρνουν στο προσκήνιο πρόσωπα πληγωμένα, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αλλά και αργότερα, σχεδόν όλοι του οι ήρωες έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Είναι περιθωριακοί, ευάλωτοι, αντιτίθενται στον πόλεμο, την εξουσία, την επίσημη ιδεολογία της ανόρθωσης και της ανοικοδόμησης. Στην κυρίαρχη ιδεολογία αντιπαραθέτουν τις δικές τους αξίες: τον ανθρωπισμό, τον αντιμιλιταρισμό, την αλληλεγγύη, την αγάπη, την άρνηση της λήθης του ναζιστικού παρελθόντος, καθώς και μια πολύ προσωπική και ιδιαίτερη χριστιανική πίστη, που επιτρέπει την αυστηρή κριτική κατά της επίσημης Εκκλησίας.

Ruth Vogel

Dictionnaire du monde germanique,

ed. Bayard, 2007, σ. 136

Κριτικές

Η Λένι... και οι άλλοι στον ναζισμό

Θηλυκό κεντρικό πρόσωπο στο πρώτο μέρος είναι μια γυναίκα σαράντα οκτώ ετών, Γερμανίδα. Εχει ύψος 1,71, ζυγίζει 68,8 κιλά (με τα ρούχα), δηλαδή γύρω στα 300-400 γραμμάρια κάτω από το ιδεώδες βάρος. Το χρώμα των ματιών της κυμαίνεται μεταξύ σκούρου μπλε και μαύρου, έχει πολύ πυκνά ξανθά μαλλιά, ελαφρώς γκριζαρισμένα, τα οποία αφήνει κάτω. Περιβάλλουν το κεφάλι της ολόισια, κάπως σαν κράνος. Η γυναίκα ονομάζεται Λένι Πφάιφερ, το γένος Γκρούιτεν […]».

Αυτές είναι οι πρώτες γραμμές από το βιβλίο του Χάινριχ Μπελ «Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία», και αυτή η αναλυτική περιγραφή, η προσέγγιση με χειρουργική ακρίβεια κάθε λεπτομέρειας που ο Μπελ, αλλά και ο «συγγραφέας» –αφηγητής της μυθιστορίας– θεωρούν ότι συμβάλλει στη δημιουργία και στην εξεικόνιση του ομαδικού πορτρέτου, ακολουθείται μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος.

Ο αφηγητής βασίζεται σε «πληροφοριοδότες», προκειμένου να ανασυνθέσει κατά το δυνατόν αξιόπιστα το παρελθόν. Στο «Ομαδικό πορτρέτο» εμφανίζονται πρόσωπα αντιπροσωπευτικά –κυρίως αν και όχι μόνο– της γερμανικής κοινωνίας από τις παραμονές του A’ Παγκοσμίου Πολέμου έως και τα χρόνια της γερμανικής ανόρθωσης, στις δεκαετίες μετά το τέλος του B’ Παγκοσμίου.

Κεντρικό πρόσωπο η Λένι, που μεγάλωσε την εποχή του πρώιμου ναζισμού, ενηλικιώθηκε στη διάρκεια του καθεστώτος και, μέσα από τα χαρακτηριστικά που της δίνει ο Μπελ, ο αναγνώστης διακρίνει τις εκφάνσεις μιας, κατά περίπτωσιν, ηρωικής αλλά κυρίως απλοϊκής, συχνά ποταπής ανθρωπινότητας. Η Λένι… και οι άλλοι δημιουργήθηκαν από τον συγγραφέα του βιβλίου «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ», που είναι από τα πιο γνωστά έργα του Μπελ στην Ελλάδα, για να εκφραστεί με έναν ακόμη τρόπο η γερμανική συνείδηση, η συνείδηση μιας γενιάς που έζησε και απέρριψε τον πόλεμο, ενός έθνους που δεν σταματά να απολογείται κάτω από το βάρος των ενοχών του.

Ειρηνιστής που, αντίθετα από τον Γκύντερ Γκρας και άλλους, δεν προσχώρησε ποτέ στις ομάδες της χιτλερικής νεολαίας, αναγκάστηκε ωστόσο να πολεμήσει ως απλός στρατιώτης της Βέρμαχτ, αφού σε όλη τη διάρκεια της εξαετούς θητείας του αρνήθηκε κάθε προαγωγή. Επιστρέφοντας το 1945 στη γενέτειρά του, την Κολωνία, ξεκινά σπουδές Γερμανικής Λογοτεχνίας, και από το 1949 μέχρι το θάνατό του, το 1985, σε όλα του τα έργα περιγράφει ουσιαστικά μία κατάσταση: μια κοινωνία που καταρρέει, ανθρώπους εγκλωβισμένους σε έναν πόλεμο που δεν ήθελαν οι ίδιοι, ζωές κατεστραμμένες εξαιτίας αυτών που ήθελαν τον πόλεμο, ανθρώπους που τρελαίνονται από την υποκρισία και την αδιαφορία, πράξεις που αποδομούν τον γερμανικό ρομαντισμό περί πολέμου και ηρώων.

Πιστός καθολικός, όπως και ο Γκράχαμ Γκρην, δεν «στηλιτεύει» την κοινωνία επειδή την αρνείται, αλλά επειδή επιθυμεί τον επαναπροσδιορισμό των ηθικών ορίων της, δεν αρνείται τις αξίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά καταγγέλλει την ιεραρχία και τις πρακτικές της.

Το 1972 τιμάται με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο πρώτος Γερμανός συγγραφέας μετά τον Τόμας Μαν (1929) που λαμβάνει αυτή την ύψιστη τιμή – αν και ο Μπελ ήταν ήδη «εθνικός» συγγραφέας, αφού τα έργα του διαβάζονταν στη Δυτική αλλά και στην τότε κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία. Παρόλο που οι κριτικοί λογοτεχνίας δεν υπήρξαν αρκούντως θαυμαστές του, τα έργα του έχουν διαβαστεί από το 89% των Γερμανών, έχουν μεταφραστεί σε τουλάχιστον 12 γλώσσες και ήταν ο πλέον ευπώλητος συγγραφέας στην Σοβιετική Ενωση, όπου έφτασε να πωληθούν 4 εκατομμύρια αντίτυπα έργων του, γεγονός που δημιούργησε το «παράδοξο Μπελ», αφού δεν ήταν ούτε Σοβιετικός ούτε κομμουνιστής, ενώ εναντιωνόταν δυναμικά και έμπρακτα σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού: το 1974,ο Αλεξάντερ Σολζενίτσιν πήγε και βρήκε το πρώτο του καταφύγιο στο σπίτι του Μπελ, όταν απελάθηκε από τη Μόσχα.

Ο Μπελ δεν σταμάτησε ποτέ να εκφράζει τις θέσεις του –ηθικές παρά πολιτικές– ακόμα και όταν ερχόταν σε σύγκρουση με την πλειοψηφία της κοινής γνώμης: όταν η Μπεάτε Κλάρσφιλντ (που μαζί με τον άντρα της εξελίχθηκαν στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 σε ακτιβιστές «κυνηγούς Ναζί») χαστούκισε δημοσίως έναν πρώην Γερμανό καγκελάριο, τον Kiesinger, ως «υπενθύμιση για το ναζιστικό του παρελθόν», ο Μπελ τής έστειλε μια τεράστια ανθοδέσμη δηλώνοντας την αντίθεσή του με τη γερμανική κοινή γνώμη, που είχε καταδικάσει την πράξη της ως «πράξη βίας».

Παντρεμένος με την Annemarie Cech από το 1942, απέκτησε τρεις γιους: τον Raimund, τον Rene και τον Vincent. Την ημέρα που έμαθε ότι του απένειμαν το βραβείο Νόμπελ, βρισκόταν στην Αθήνα, καθ’ οδόν προς το Ισραήλ. Πήγαινε να επισκεφθεί τον γιο του Vincent, ο οποίος εργαζόταν στην Ιερουσαλήμ σε ένα ίδρυμα τυφλών, εθελοντικά, όπως και άλλοι νεαροί Γερμανοί, προκειμένου να «ξεπλύνουν» μέσω της κοινωνικής προσφοράς τα εγκλήματα των Ναζί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γράψτε μια κριτική
ΔΩΡΕΑΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ!

Δωρεάν αποστολή σε όλη την Ελλάδα με αγορές > 30€

ΒΙΒΛΙΑ ΧΕΡΙ ΜΕ ΧΕΡΙ

Γιατί τα βιβλία πρέπει να είναι φτηνά!

ΕΩΣ 6 ΑΤΟΚΕΣ ΔΟΣΕΙΣ

Μέχρι 6 άτοκες δόσεις με την πιστωτική σας κάρτα!