Το επόμενο μεγάλο γεγονός

Ο Χερτς είναι εβδομήντα τριών χρονών κι αντιμετωπίζει το μεγάλο πρόβλημα όλων των υπερήλικων συνανθρώπων του. Τι θα κάνει στην υπόλοιπη ζωή του; Ποιο θα είναι το τέλος του; Κάπως έπρεπε να γεμίσει ευχάριστα το χρόνο που του απόμενε. Αλλά πώς;
Σ' αυτό το πιο έξυπνο, το πιο παράξενο μέχρι τώρα μυθιστόρημά της η Ανίτα Μπρούκνερ έχει συλλάβει όλη την αγωνία, την προσμονή, την αναζήτηση καινούργιων κόσμων, τη σπαρακτική εικόνα της μοναξιάς που σφίγγει την καρδιά, τη μεγαλειώδη αυτογνωσία που φέρνει μόνο η μεγάλη ηλικία και η πείρα.
Με μια λαβή ατσάλινη απλώνει το χέρι της και σε τραβάει προς το επόμενο μεγάλο γεγονός της ζωής των ανθρώπων...





ΚΡΙΤΙΚΗ



«Πρέπει να παίζεις ρώσικη ρουλέτα με τη ζωή σου, γιατί ο διαθέσιμος χρόνος είναι τόσο λίγος» λέει σε συνέντευξή της η Ανίτα Μπρούκνερ, μετά την έκδοση του εικοστού πρώτου μυθιστορήματός της, θέση που φαίνεται να απηχεί τη διάθεση του ήρωά της, Τζούλιους Χερτς, στο «Επόμενο μεγάλο γεγονός». Ο Χερτς, βιώνοντας το φθινόπωρο της ζωής του, αδιαφορεί για τη συντήρηση και την οικονομία των δυνάμεών του και είναι έτοιμος να αναλώσει τα υπόλοιπα ψυχικά και σωματικά του καύσιμα, αποκηρύσσοντας τη ναρκωμένη ρουτίνα του, προκειμένου να ανακτήσει το χαμένο χρόνο, με αβέβαιη την προοπτική μιας κάποιας εκπλήρωσης.

Οπως όλοι οι ήρωες της Μπρούκνερ, είναι και αυτός θύμα ενός εκπρόθεσμου ρομαντισμού, εκπατρισμένος, στοιχειωμένος από έναν εφηβικό ανεκπλήρωτο έρωτα, και ανατέμνοντας κάθε του παρόρμηση, επανεξετάζει τη ζωή που του απομένει για να βρεθεί στα όρια μιας κατανόησης που φαίνεται ικανή να ανατρέψει αμετάκλητα τις μέχρι τώρα θεωρίες του.

Στο «Επόμενο μεγάλο γεγονός» η συγγραφέας επιλέγει ως ήρωα έναν συνταξιούχο, εβδομηντατριάχρονο άντρα, τον Τζούλιους Χερτζ, εβραϊκής καταγωγής, από το Βερολίνο, πρώην υπάλληλο καταστήματος, που με την οικογένειά του ήρθε στο Λονδίνο το '41, για να ξεφύγουν από τους ναζί, και ακόμα, τόσα χρόνια αργότερα, αισθάνεται αποξενωμένος. Τώρα, στη δύση της ζωής του, βρίσκεται μόνος σε ένα μικρό διαμέρισμα στο κέντρο του Λονδίνου, προσπαθώντας να μην προδώσει την αξιοπρεπή εικόνα του ευχάριστου και ευγενικού ηλικιωμένου κυρίου, σ' έναν κόσμο που μοιάζει οδυνηρά ακατοίκητος από ανθρώπινες παρουσίες. Ο ίδιος παραμένει ανεξοικείωτος με την ελευθερία που διαθέτει η τωρινή του κατάσταση, και που φαίνεται πως αυτή αυξάνει το αίσθημα της «αιώνιας επαγρύπνησης». Ταυτόχρονα, παραμονεύει ένας αριθμός πρακτικών προβλημάτων που απειλούν την επιφανειακή του ηρεμία, τα οποία ο ίδιος αποφεύγει ακόμα και να σκέφτεται, αλλά ο αναγνώστης υποψιάζεται πως σύντομα θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει, όπως τη λήξη του μισθώματος της κατοικίας του σε τρία χρόνια, προβλήματα υγείας που παρακάμπτει και επισκέψεις στο γιατρό που αναβάλλει, είτε γιατί υποβιβάζει τη σημασία τους είτε γιατί ελπίζει ότι θα λυθούν από μόνα τους είτε ακόμα γιατί βαθιά μέσα του περιμένει πως δεν θα χρειαστεί να ασχοληθεί λόγω του μοιραίου τερματισμού τους.

Κυκλωμένος από ένα εχθρικό και αδιάφορο παρόν, στην τρίτη ηλικία, χωρίς στενούς συγγενείς, καθώς οι δύο γονείς του και ο αδελφός του Φρέντι -ένας ταλαντούχος μουσικός που πέρασε τη ζωή του σε νευρολογική κλινική- έχουν όλοι πια αποβιώσει, ο Χερτς αποκτά την οδυνηρή γνώση πως ζούσε για να «διορθώνει τα πράγματα» και για να παρηγορεί τα αδύναμα μέλη της οικογένειάς του.

Οι περιστασιακές επαφές του περιορίζονται μόνο στο δικηγόρο του και στην πρώην σύζυγό του, Τζόσι, το μοναδικό ευχάριστο διάλειμμα της ζωής του που κατέρρευσε κάτω από τις απαιτήσεις των γονιών του και την ασφυκτική τους συνύπαρξη σ' ένα μικρό διαμέρισμα. Διαμέρισμα που τους παρείχε ο ευεργέτης του πατέρα του αλλά και δικός του, στον οποίο οφείλει και τη μικρή κληρονομιά που του επιτρέπει μια στοιχειώδη άνεση.

Εχοντας όλο το χρόνο να στοχαστεί το παρελθόν, γυρνάει εξαντλητικά σε μνήμες και φωτογραφίες, καθώς προσπαθεί να γεμίσει τις άδειες μέρες του, πηγαινοερχόμενος στο διαμέρισμά του, κάνοντας τα ψώνια του σαν μικρές τελετουργικές εξόδους, διασχίζοντας ένα θολό και αφιλόξενο Λονδίνο σαν σε όνειρο, απορροφημένος από τις σκέψεις του και τη δική του μελαγχολία που «από τη στιγμή που τη στεγάζεις δύσκολα εκτοπίζεται».

Ο Χερτζ είναι παθητικός αλλά όχι αδύναμος: Οι σκέψεις του καταγράφονται με καθαρότητα και σαφήνεια. Αναγνωρίζει πως απέτυχε να δημιουργήσει μια ζωή για τον εαυτό του, όντας απασχολημένος με τη ζωή και την παρηγοριά των άλλων, με το να «δίνει εικόνες του εαυτού του που δεν ενοχλούσαν, μια θεωρημένη όψη του που γινόταν αποδεκτή». Αναγνωρίζει επίσης πως δεν είχε προβλέψει για την προετοιμασία μιας βολικής ζωής, όπως κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι, λειτουργώντας «ατομικιστικά» και σμιλεύοντας μια ζωή που θα τους κρατήσει μέχρι το τέλος. Αναδρομικά, αισθάνεται την τερατώδη αδικία των τεχνητών προσδοκιών που κατασκεύαζε, κρατώντας τα όποια δικά του ακραία συναισθήματα για τον εαυτό του, για να μην ενοχλήσει τα μέλη της φθίνουσας οικογένειάς του.

Στις πρώτες σελίδες παρομοιάζει τον εαυτό του σαν ένα από τα θύματα της Γαλλικής Επανάστασης, που τα έδεναν σ' ένα νεκρό σώμα και τα έριχναν στο ποτάμι να πνιγούν. Αισθάνεται κι αυτός δεμένος μ' ένα παρελθόν που βυθίζεται. Η ευθύνη για τον αδελφό του Φρέντι που νοσηλευόταν σε κλινική, τώρα μοιάζει με θυσία, κατανοεί πως «τον είχαν θυσιάσει να φροντίζει κάποιον που από πολλές απόψεις είχε ήδη φύγει από τη ζωή».

Επιστρέφοντας στις μνήμες, ανακαλεί και τις αλησμόνητες στιγμές του μεγάλου και ανεκπλήρωτου έρωτα της ζωής του, την εξαδέλφη του Φάνι Μπάουερ, που ποτέ δεν τόλμησε πραγματικά να προσεγγίσει, γιατί αυτό δεν άρεσε στις οικογένειές τους. Οι μνήμες από την εφηβική του ηλικία και κάποιες ανεξίτηλες εικόνες ευτυχίας τον επισκέπτονται και του δημιουργούν μια όψιμα αισθησιακή διάθεση που εντείνεται από την παρουσία της καλλονής γειτόνισσάς του, της Σόφι, που κατασκοπεύει από απόσταση.

Η αναπάντεχη επιστολή της Φάνι που είναι ταυτόχρονα και κάλεσμα για βοήθεια, τον ξεσηκώνει, καθώς είναι η γυναίκα που για τον Χερτζ, έναν ερασιτέχνη φροϊδικό, ενσαρκώνει «την αρχή της επιθυμίας», εν αντιθέσει με την Τζόσι που είναι «η αρχή της πραγματικότητας». Η Φάνι, επίσης, ενσαρκώνει προσδοκίες που έχουν επιβιώσει για απίστευτα μακρύ χρονικό διάστημα και που ύστερα από συνεχείς αναγνώσεις του παρελθόντος και μια ζωή γεμάτη μεταφορές και φροϊδικούς παραλληλισμούς, τον ωθούν να κάνει το μεγάλο άλμα και να τη συναντήσει. Απόφαση που πάρθηκε έπειτα από πλήθος κυκλικών διαδρομών στο παρελθόν, μετά την ανανέωση της γνωριμίας του με κάποιους αγαπημένους πίνακες σε γκαλερί, όπως ο πίνακας του Ντελακρουά, όπου απεικονίζεται η μάχη του Ιακώβ με τον άγγελο, πίνακας που τον εμπνέει να μη συμβιβαστεί, του δίνει κουράγιο να δώσει τη μάχη του με όσες δυνάμεις του έχουν απομείνει. Ο Χερτζ αρχίζει να ονειρεύεται την ανάμνηση μιας παλιάς ευφορίας και τη φυγή και οδηγείται στην απόφαση να ξαναρχίσει τη ζωή του. Με την έλευση των ξεχασμένων πόθων ο κόσμος μοιάζει ξανά σαν «μια αρένα αναρχίας και παρορμήσεων» και οι ανυπολόγιστοι κίνδυνοι που παραμονεύουν σε μια ερωτική σχέση, πραγματικοί ή φανταστικοί, δεν τον αναχαιτίζουν.

Εχοντας μετατρέψει τον εαυτό του σε αντικείμενο μελέτης, τεμαχίζοντας στο ανατομικό τραπέζι του κάθε κίνησή του και συμπεριφορά, αποφασίζει τώρα να γίνει πιο τολμηρός.

Η εξορία των γηρατειών και η γεροντική κατάθλιψη καταγράφεται στο μυθιστόρημα της Μπρούκνερ με μοναδική γενναιότητα και ατρόμητη αποφασιστικότητα, δίνοντάς μας με λεπτομέρειες το χρονικό της έλευσης του «επόμενου μεγάλου γεγονότος», που δεν είναι παρά το αργό πλησίασμα του θανάτου. Τα μαθήματα που μπορεί να πάρει στο τελευταίο στάδιο της ζωής του ο ήρωάς της, είναι πολύτιμα, παρ' ότι κάποια από αυτά θα μείνουν ανεφάρμοστα, καθώς ο χρόνος είναι ήδη περιορισμένος.

Η συγγραφέας κατορθώνει να περιγράψει μια ζωή άδεια από γεγονότα, κατοικημένη σχεδόν αποκλειστικά από φαντάσματα και σκέψεις και το κάνει με ιδιαίτερη οικονομία και λεπτό χιούμορ, το οποίο ισορροπεί τη δυσοίωνη εξέλιξη της αφήγησης, δίνοντάς μας την αίσθηση ενός ξεχωριστού τέλους, που είναι ταυτόχρονα και μια αρχή, αρχή μιας επώδυνης, αλλά πλέον αμετάκλητης γνώσης.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 05/03/2004