Γαιόφως και άλλα ποιήματα 1916-1936

Ο πατριάρχης (19 Φεβρουαρίου 1896 - 28 Σεπτεμβρίου 1966) του υπερρεαλισμού σ αυτή την έκδοση μας παρουσιάζεται με ολόκληρο το ποιητικό του ένδυμα των πρώτων ηρωικών ετών του κινήματος. Η εικοσαετία 1916-1936 δεν είναι μόνον η εποχή της ρήξης με το κατεστημένο κοσμοείδωλο της δυτικοευρωπαϊκής θέασης του κόσμου, αλλά και το γόνιμο ηλιακό ακτινοβόλο κέντρο, γύρω από το οποίο πλανήτες περιεστράφησαν της δημιουργίας, δεκάδες καλλιτέχνες σκηνοθέτησαν μετά ονείρου την απελευθέρωση από τα φαντάσματα τα μαύρα των χαρακωμάτων του πρώτου μεγάλου πολέμου. Οι πέντε ποιητικές συλλογές και η μία συμμετοχή στο συλλογικό τόμο «Βιολέτα Νοζιέρ» (1933) αποτυπώνουν το μαχόμενο και το μαχητικό σύμπαν του Αντρέ Μπρετόν, πάντα ανοιχτό ως διαρκής αναζήτηση άνευ τέλους και αρχής στο ασυνείδητο και πάντα κλυδωνιζόμενο, συνεπές στον εσωτερικό ρυθμό του πειραματισμού. Το πρώτο βιβλίο του «Ενεχυροδανειστήριο», του 1919, περιλαμβάνει ποιήματα νεανικά, γραμμένα από το 1913 έως το 1919. Ρεμπό, Μαλαρμέ, Βαλερί, Απολινέρ και Ρεβερντί ακόμα σκιάζουν την προσωπική του ποιητική φωνή. Περισσότερο ελευθερωμένα είναι τα είκοσι τρία ποιήματα του «Γαιόφωτος» (1923), τα οποία συνελήφθησαν την τριετία 1920-1923. Πέντε αφηγήσεις ονείρων ολοκληρώνουν το υπερρεαλιστικό του καλειδοσκόπιο. Το γνωστότερο ποίημά του «Η ελεύθερη ένωση» γράφτηκε το διήμερο 20-21 Μαΐου του 1931 και τυπώθηκε ανώνυμα στις 10 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς. Η γνωριμία του με μια γυναίκα, εξαιτίας της οποίας χωρίζει την πρώτη του σύζυγο, του δίνει την αφορμή να γράψει -κατά τον Σωτήρη Λιόντο- «ένα αλληγορικό ποίημα σπάνιας ομορφιάς, μια ερωτική λιτανεία, μια λυρική έκρηξη, έναν ύμνο για τη γυναίκα και μια εκστατική χαρτογράφηση του γυναικείου σώματος μέσω τολμηρών μεταφορών». Στο «Περίστροφο με τα άσπρα μαλλιά» (1932) φιλοτεχνεί το ουτοπικό του όραμα, με όχημα τη μαγεία και καύσιμο τον έρωτα για τη γυναίκα. Η «Βιολέτα Νοζιέρ» είναι ο δικός του φόρος τιμής στη δεκαοχτάχρονη πατροκτόνο, ο «Αέρας του νερού» (1934) και πάλι η εξύμνηση του σωματοποιημένου έρωτα προς μιαν εικοσιτετράχρονη, ενώ το πεζό ποίημά του «Στο μαύρο πλυσταρειό» (1936) παραπέμπει, παρά το σκοτεινόν και το αινιγματικόν του ύφους του, στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου.



ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/12/2004