Ποιήματα

Μπόρχες σημαίνει, για τα εκατομμύρια των φανατικών του αναγνωστών σε όλο τον κόσμο, ένα σύμπαν δημιουργημένο από την αρχή με τα υλικά που πλάθονται τα όνειρα. Ένα σύμπαν που συγκροτείται από επάλληλους Λαβυρίνθους (που διαφέρουν στις διακλαδώσεις καίτοι ομόκεντροι), ένα σύμπαν Βιβλιοθήκη, όπου οι πάντες χάνονται αναζητώντας το Νόημα.
Σ' αυτό το δαιδαλώδες τοπίο ανήκουν και τα ποιήματα που κατά καιρούς έγραψε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες και συγκεντρώνονται σ' αυτό τον τόμο. Ποιήματα για μάχες, μυθικές ή ιστορικές προσωπικότητες, καθρέφτες, ξίφη και κλεψύδρες...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το 1917, όταν μάθαινε μόνος του γερμανικά στην Ελβετία, ο νεαρός Μπόρχες διάβασε για πρώτη φορά ποιήματα του Γουόλτ Γουίτμαν. Την ίδια όμως χρονιά ανακάλυπτε και τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Περνώντας μέσα από δυο αντίθετες μορφές ύφους, το ραψωδικό και της εσωτερικής έκφρασης, ο ιδιοφυής Αργεντινός βρέθηκε αμέσως μετά στην καρδιά της πρωτοπορίας, όπως την εξέφραζαν ο Απολινέρ, ο Τριστάν Τζαρά, ο Ρεβερντί. Για να είμαστε ωστόσο ακριβέστεροι: ο Μπόρχες ανακάλυψε τον Μπόρχες. H «ανακάλυψη» αυτή θα τον συνόδευε στην κατοπινή θεαματική συγγραφική του πορεία. Ολος ο κόσμος θα γινόταν ένας τεράστιος καθρέφτης μνήμης όπου ο συγγραφέας θα έβλεπε το είδωλο του εαυτού του ή τη σκιά του. Πίσω όμως από τη σκιά αυτή εκτεινόταν ένα τεράστιο αναγνωστικό πεδίο.

Τα εκατομμύρια των αναγνωστών του Μπόρχες γνωρίζουν ότι διαβάζουν έναν συγγραφέα που είναι ο ίδιος παθιασμένος αναγνώστης. Οτι κάθε εμπειρία περιέχει έναν ωκεάνειο συμπαντικό και μεταφυσικό χρόνο. Ο Μπόρχες θέλησε να οικειοποιηθεί το σύμπαν, το ίδιο το άπειρο μέσα στην άμμο των στιγμών. Κανείς άλλος ως τώρα δεν κατάφερε να μετατρέψει την παραπομπή σε βίωμα, δηλαδή σε ζωντανό χρόνο. Γι' αυτό, όποιο κείμενό του και αν διαβάσει κανείς, είτε ποίημα είτε πεζογράφημα είτε δοκίμιο, είναι αυτοτελές τμήμα του ίδιου έργου που ωστόσο διαθέτει την ιδιοτυπία και τη δύναμη του μοναδικού.

Με την ποίηση του Μπόρχες το ειδοποιημένο αναγνωστικό κοινό της χώρας μας είναι αρκετά εξοικειωμένο. Τώρα όμως τα Ελληνικά Γράμματα προσφέρουν έναν τόμο που περιέχει μεγάλο μέρος της ποίησής του - που είναι και το αντιπροσωπευτικότερο. Μπορεί κανείς να ανακαλύψει τους αρμούς που δένουν τα επί μέρους τμήματα τόσο του πεζογραφικού όσο και του ποιητικού έργου του Μπόρχες. Το πεδίο επιπλέον των εσωτερικών συσχετισμών, ακόμη και των κοινών τόπων. Οταν βέβαια ένα έργο είναι ενιαίο και τόσο συμπαγές όσο αυτό του Μπόρχες, είναι σχεδόν αδύνατον να ανθολογηθεί. Γι' αυτό και αυτός ο τόμος με τα ποιήματά του δεν έχει τον χαρακτήρα της δειγματοληψίας, αλλά προσφέρει πλήρη εικόνα της ποίησής του.

Αν σκεφτεί κανείς πως τα ποιήματα αυτά είναι γραμμένα από έναν άνθρωπο ο οποίος μεγάλο μέρος της ζωής του το πέρασε στο ημίφως και εξίσου μεγάλο εντελώς τυφλός, αντιλαμβάνεται γιατί η σκιά παίζει τόσο σημαντικό ρόλο στο έργο του. Οι απανωτοί αντικατοπτρισμοί των αναμνήσεων, όχι μόνο των δικών του αλλά των άλλων, που ο ίδιος τις οικειοποιείται χρησιμοποιώντας ποικίλα τεχνάσματα της μνημοτεχνικής, ανοίγουν ένα πεδίο στον χρόνο και το προεκτείνουν στο βάθος εκείνο όπου η κάθε εικόνα λειτουργεί ως μορφή της φαντασίας, δηλαδή ως έκφραση του καθολικού, του αόρατου κόσμου ο οποίος περιέχει τα πάντα: παρελθόντα, παρόντα και μελλούμενα, ένα λυκόφως που τον παρακολουθεί από την παιδική του ηλικία και θαμπώνει όλο και περισσότερο ώσπου να οδηγηθεί στο απόλυτο σκοτάδι.

Τα ποιήματα έχουν μεταφραστεί εξαίρετα από τον Δημήτρη Καλοκύρη, που σε ανύποπτους χρόνους, πριν από τριάντα πέντε χρόνια, έκανε γνωστό τον Μπόρχες στην Ελλάδα. Συνοδεύονται από κατατοπιστικό πρόλογο του μεταφραστή και σημειώσεις καθώς και από πρόλογο του ίδιου του Μπόρχες.



A.B.

Το ΒΗΜΑ, 02/07/2006