Ο μέγας θεός Παν

Ο Παν, μορφή που συνδυάζει χαρακτηριστικά ανθρώπου και τράγου, είναι από τις λίγες θεότητες της κλασικής αρχαιότητας που διατήρησαν ώς τις μέρες μας ξεχωριστή θέση στη φαντασία συγγραφέων και εικαστικών καλλιτεχνών. Στην 29η διάλεξη στη μνήμη του Walter Neurath, ο Sir John Boardman, επιφανής λόγιος και μελετητής της κλασικής αρχαιότητας, περιγράφει πώς ο Πάν -αγροτική, αρχικά, θεότητα συνδεδεμένη με τους ποιμένες της νότιας Ελλάδας- και ο αυλός του επιβίωσαν σε μεταγενέστερες περιόδους. Ως προσωποποίηση των ηθών της υπαίθρου, ως δαιμονική μορφή ή σε συσχετισμό με τις υπερβολές των βακχικών οργίων, ο Παν έκανε αισθητή την παρουσία του στη λογοτεχνία και στις πλαστικές τέχνες της αρχαιότητας, του Μεσαίωνα, αλλά και της Αναγέννησης και των αιώνων που την ακολούθησαν. Πιο πρόσφατα, τον 19ο και τον 20ό αιώνα, ενέπνευσε ρομαντικούς καλλιτέχνες και συγγραφείς, λειτουργώντας -εκτός των άλλων- και ως μέσον για επίκαιρες διακωμωδήσεις και γελειογραφίες. Έστω κι αν τα ιδεώδη που ενσάρκωνε ο Παν για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους ανήκουν σήμερα οριστικά στην αρμοδιότητα της Ιστορίας, η εικόνα στην οποία παραδοσιακά παρέπεμπε το όνομα του παραμένει πάντοτε ζωντανή.