Διπλό παιχνίδι

Πεπεισμένη ότι ο άντρας της την απατά, η κυρία Ταλ, σύζυγος ενός πλούσιου αδαμαντοπώλη του Τελ Αβίβ, αποσπά τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Τζος Σίρμαν από τη συνηθισμένη του απραξία. Ο Τζος, οι πελάτες του οποίου δεν θα λέγαμε ότι κάνουν και ουρά, δέχεται να αναλάβει την υπόθεση. Ξεκινώντας την παρακολούθηση, γίνεται μάρτυρας μιας διάρρηξης και βρίσκει μια κοπέλα που έχει χάσει τις αισθήσεις της. Όπως αποκαλύπτεται σύντομα, η κοπέλα έχει πέσει θύμα βιασμού. Ανήκει όμως στην υπερ-ορθόδοξη εβραϊκή κοινότητα. Για να τη γλιτώσει από την κατακραυγή του περιβάλλοντός της, ο Τζος αποφασίζει να τη φιλοξενήσει στο σπίτι του, χωρίς να υποψιαστεί ότι μπλέκεται έτσι σε μια ιστορία όπου η λογική απουσιάζει και οι ταυτότητες διαρκώς μεταβάλλονται. Η Ρελί, η κοπέλα που περιμάζεψε, είναι κόρη επιφανούς ραβίνου. Αρχίζουν τότε να αποκαλύπτονται περίεργες διασυνδέσεις ανάμεσα στην υπερ-ορθόδοξη κοινότητα και διάφορους χρηματομεσίτες, την αστυνομία, τους μπράβους των ιερωμένων, που χειρίζονται τη γροθιά πιο επιδέξια απ’ τη Βίβλο, και τους ανθρώπους του υποκόσμου.

O Yair Lapid εμβολιάζει τα κλασικά μοτίβα του νουάρ (ο έντιμος και μοναχικός ντετέκτιβ, η μοιραία γυναίκα) στο αστικό τοπίο του Τελ Αβίβ. Δεν περιορίζεται να καταγράψει με οξυδέρκεια τις αντιθέσεις της πόλης, αλλά θέτει στο στόχαστρό του τον θρησκευτικό φανατισμό, τον οποίο αντιμετωπίζει ως μια άλλη όψη της υποκρισίας, της χειραγώγησης και της απληστίας.



Το ενδιαφέρον αυτού του θρίλερ βρίσκεται στον ακριβή και λεπτό τρόπο με τον οποίο ο Yair Lapid περιγράφει το Τελ Αβίβ.Ο αναγνώστης κυκλοφορεί στους δρόμους της πόλης, όπου γυναίκες βγαλμένες λες απ’ το τελευταίο τεύχος του Vogue αναμειγνύονται με ραβίνους και σπουδαστές του Ταλμούδ, στην οδό Μπάζελ τρώει ταχίνι, επισκέπτεται το Ραμάτ Γκαν, το γνωστό για τα αδαμαντοπωλεία του ανατολικό προάστιο του Τελ Αβίβ. Στο βιβλίο υπάρχουν ακόμα κυνηγητά, λίγο αίμα και κάμποσοι μπελάδες, γι’ αυτό τον παράξενο, ανώριμο, αλλά ευφυέστατο ντετέκτιβ.



Το Διπλό Παιχνίδι είναι το πρώτο μέρος μιας νουάρ τριλογίας με ήρωα τον ντετέκτιβ Τζος Σίρμαν.

Κριτική:

Αδιαμφισβήτητα η σημερινή εποχή διαπνέεται από έναν βαθύ μετεωρισμό, που κάνει τον άνθρωπο να αναρωτιέται για τη συνεκτικότητα οποιασδήποτε αρχής που διέπει τη συλλογική μνήμη του. Αυτή η ρευστότητα αποτελεί τον κύριο άξονα και βασική θεματική του νουάρ μυθιστορήματος του Γιαΐρ Λαπίντ από το Ισραήλ. Το πρώτο μέρος μιας επερχόμενης τριλογίας συστήνει ένα ηλιακό σύστημα χαρακτήρων που στροβιλίζεται γύρω από έναν πρώην αστυνομικό και νυν ντετέκτιβ, τον Τζόσουα Σίρμαν ή απλά Τζος για τους ελάχιστους φίλους και τους ακόμη πιο πολλούς εχθρούς του, που ξεπηδούν όπως τα περιστέρια από το καπέλο ενός ταχυδακτυλουργού. Ιδιοσυγκρασιακά ο Τζος εκφράζει ένα σύνολο αντιθέσεων: ήρωας και αντιήρωας, θρασύς και ευαίσθητος, κυνικός και ονειροπαρμένος.

Ένας τύπος που κρύβει περισσότερα από ό,τι είναι ικανός να δείξει. Ζει στο μεταίχμιο, εκεί που η φαντασία εμφιλοχωρεί στη πραγματικότητα. Ακριβώς σ' αυτό τον χώρο ο συγγραφέας τοποθετεί τη συνισταμένη του μυθιστορήματος, που δεν είναι άλλη από την πλαστογράφηση. Τα πρόσωπα διαθέτουν διπλές ταυτότητες και ιδιότητες. Προσκολλώνται με διαύγεια στις καταστάσεις που προμελετημένα σχεδιάζονται, αντικαθιστώντας τον εαυτό τους με ένα ρόλο. Έτσι η ανθρωπογεωγραφία που απλώνεται στο βιβλίο δεν είναι τίποτε άλλο από κυλιόμενες επιγραφές με ευδιάκριτο πλαίσιο. Αλλεπάλληλα είδωλα τείνουν να οριοθετηθούν στο άπειρο, έτσι ώστε η ψευδεπίγραφη ιδιότητα να κυοφορήσει όσο αντέχει τη μορφή του αληθινού.

Η ελικοειδής γραφή του Γιαΐρ Λαπίντ εξυφαίνει την επίμοχθη αρχή της αβεβαιότητας. Το καθησυχαστικό για τα μάτια του αναγνώστη ξεκίνημα, όπου μια ελκυστική γυναίκα επισκέπτεται το γραφείο του ντετέκτιβ για μια υπόθεση μοιχείας από την πλευρά του συζύγου της, κρύβει ήδη μια παράξενη ταραχή. Στη πορεία αλλάζει ρότα, διακλαδίζεται, για να περιπλεχθεί στο σάστισμα του μη γνωρίζοντος. Η παραχάραξη διατρέχει κάθετα τους καθορισμένους από την κοινωνία κανόνες και τα νομικά πρόσωπα που τους υπηρετούν. Εταιρεία λαθρεμπορίου διαμαντιών σκανδαλοθηρεί με έναν υπεράνω πάσης υποψίας ραβίνο. Χρήματα από «off shore» τραπεζικά υποκαταστήματα του εξωτερικού συναλλάσσονται με θρησκευτική ευλάβεια ανάμεσα σε κοσμική και πνευματική εξουσία. Η αστυνομία δεν είναι τίποτε άλλο παρά το μακρύ, «νόμιμο» χέρι της διαμεσολάβησης. Από κοντά ένας συρφετός από απατεώνες που όταν μυρίσουν το άρωμα του χρήματος σπεύδουν δίχως καμία αιδώ να εκμεταλλευτούν δικαίους και αδίκους.

Ο συγγραφέας θέτει επί τον τύπο τον ήλων προβληματισμούς που απασχολούν κάθε πολίτη παγκοσμίως, εν μέσω οικονομικής και υπαρξιακής κρίσης. Για τον Γιαΐρ Λαπίντ το άτομο ως υποκείμενο της Ιστορίας είναι παγιδευμένο από την κατάχρηση εξουσίας. Το ενάρετο συμβαδίζει με το κρυπτό. Ό,τι δεν γνωστοποιείται είναι νόμιμο. Πέρα από το δομικό θεμελίωμα του καθένα, οι ιδεολογίες λυγίζουν κάτω από το βάρος της συσσώρευσης ή της εξαγοράς διαχρονικών αξιών. Τα υλικά αγαθά έχουν κατακτηθεί και δεν ενδιαφέρουν πλέον. Το χρήμα έτσι μετατρέπεται σε ένα μέσο δυνητικής απόκτησης συναισθημάτων, προσδοκιών, ελπίδων, αναλωμένου χρόνου, δικαιοσύνης. Σε αυτόν τον κόσμο της απομάγευσης, ο έρωτας αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας τραγικής ειρωνείας. Παραμένει αληθινός μέχρι να καταρριφθεί. Οδηγείται στην προδοσία, πριν καλά καλά αναπνεύσει ελεύθερος.

Παράλληλα με τη διακύμανση της πλοκής, οι γειτονιές του Τελ Αβίβ, της Γιάφα, του Τελ Μπαρούχ, του Μπνέι Μπρακ, έχουν τη δική τους γλώσσα. Στις γωνιές των σοκακιών αντιπαραβάλλεται ένα Ισραήλ πολυπολιτισμικό, ετερόκλιτο, γεμάτο φωτοσκιάσεις, διαψεύσεις και τραχιά κατανόηση. Άνθρωποι εξασκημένοι στο κίνδυνο τον απωθούν και τον έλκουν. Μια διπλή στοιχειοθέτηση στην οποία οφείλεις να γνωρίζεις ισορροπία ακροβάτη για να επιβιώσεις. Η προδοσία και η ενοχή για τον Λαπίντ διαρθρώνονται όπως οι ομόκεντροι κύκλοι που προκαλούνται από την ρίψη πέτρας στα ήρεμα νερά μιας λίμνης. Η αχνοφεγγιά του τελευταίου κύκλου φέρνει την πρόσκαιρη δικαίωση, που ξεγελά την κάθαρση. Διαθέτει μορφικά την καμπύλωση των υπολοίπων, αλλά είναι το επίχρισμα της αλήθειας. Οι πραγματικές αιτίες, το διακύβευμα της παράνομης συναλλαγής, παραμένουν ακατανόητες, αδρανείς. Η λύση του μυστηριώδους γόρδιου δεσμού που τυλίγει τους πρωταγωνιστές δεν είναι τελεία.

Αφήνει σημάδια παντού, ίχνη νοσηρών παιχνιδιών που εγκολπώνονται στη φυσιολογία του καθένα μας. Σαν πλησιάσεις τη φωτιά ή θα απλώσεις τα χέρια και θα ζεσταθείς ή θα θελήσεις να υπερνικήσεις τον πόνο σβήνοντάς τη. Τα όρια είναι θολά και οι προθέσεις ποικίλουν. Προερχόμενος από επιφανή οικογένεια διανοουμένων, με πατέρα δημοσιογράφο που επέζησε του Ολοκαυτώματος, ο Γιαΐρ Λαπίντ κατασκευάζει μια μυθιστορία που δεν στερείται πολιτικής αντίληψης.

Τίποτα δεν μας παραχωρείται τσάμπα. Χρειάζεται εγκαρτέρηση, πίστη στη μνήμη και εγρήγορση πάνω στην ανακάλυψη του άλλου και κυρίως του εσωτερικού κόσμου μας. Το να γίνεις καλύτερος δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είσαι σκάρτος. Όπως ο Τζος Σίρμαν, που μουλιάζει μέσα στην άχλη της αβεβαιότητας, στυλώνει τα πόδια ξεπηδώντας από τις στάχτες του, σοφότερος γιατί η ζωή δεν είναι άθλια όσο φαίνεται. Στακάτη η μετάφραση της Στεργίας Καββάλου, αποδίδει με ευκρίνεια την καλοκουρδισμένη σονάτα κατησχυμμένων ψυχών ενός απολαυστικού συγγραφέα.

Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ, ΑΥΓΗ, 29/1/2010