Το πορτρέτο ενός δολοφόνου

Ανάμεσα στον Αύγουστο και το Νοέμβριο του 1888 τουλάχιστον έξι γυναίκες, όλες πόρνες, δολοφονήθηκαν στην περιοχή Χουάισταπελ του Λονδίνου. Ο φρικιαστικό τρόπος θανάτου τους έσπειρε επί μήνες τον τρόμο και τον πανικό στο κακόφημο Ιστ Εντ και χάρισε στο μυστηριώδη δράστη το όνομα «Τζακ ο Αντεροβγάλτης».
Για περισσότερα από εκατό χρόνια τα εγκλήματα έμειναν ανεξιχνίαστα. Σήμερα, βασιζόμενη στην πρόοδο που έχουν σημειώσει έκτοτε η ιατροδικαστική και η σήμανση, και μελετώντας εξονυχιστικά όλο το ιστορικό υλικό που έχει σωθεί από εκείνες τις πρωτοφανείς δολοφονίες, η Πατρίτσια Κόρνγουελ μας αποκαλύπτει την ταυτότητα του δολοφόνου.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



H Πατρίσια Κόρνγουελ (Μαϊάμι, 1956), πρώην αστυνομική ρεπόρτερ και αναλύτρια προγραμμάτων στο Ιατροδικαστικό Κέντρο της Βιρτζίνια και νυν επιτυχημένη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, είναι γνωστή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Στα βιβλία της η δαιμόνια ιατροδικαστής Κέι Σκαρπέτα εξιχνιάζει εγκλήματα κομματιάζοντας νεκρά ανθρώπινα κορμιά - αποκεφαλισμένα, ξεκοιλιασμένα, ακρωτηριασμένα από παρανοϊκούς δολοφόνους - με το νυστέρι της. Επομένως η ενασχόλησή της με τον παρανοϊκό Τζακ τον Αντεροβγάλτη, ίσως τον πρώτο σίριαλ κίλερ στην ιστορία, τον άνθρωπο για τον οποίο έχουν γραφτεί άπειρα βιβλία και γυρίστηκαν αρκετές ταινίες, τον δολοφόνο που δεν πιάστηκε ποτέ, δεν αποτελεί έκπληξη. Φαίνεται ότι η αδυναμία των αρχών και των ερευνητών να διαλευκάνουν τα εγκλήματα του Jack the Ripper, που διαπράχτηκαν εδώ και εκατό τόσα χρόνια, ήταν το κίνητρο της Κόρνγουελ να ξεκινήσει τη δική της έρευνα. Κάνοντας ταξίδια στην Ευρώπη, μιλώντας με αστυνομικούς της Σκότλαντ Γιαρντ, ερευνώντας αρχεία εφημερίδων, βιβλιοθήκες, παλιά ντοκουμέντα, επιστολές, κατάφερε να εντοπίσει τον δράστη των αποτρόπαιων εγκλημάτων που αναστάτωσε το Λονδίνο στα τέλη του 19ου αιώνα.



Υπεράνω υποψίας



Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των συστηματικών ερευνών της, ο άνθρωπος που έγινε διάσημος ως Τζακ ο Αντεροβγάλτης ήταν ένας καταξιωμένος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος και χαράκτης, ο Γουόλτερ Ρίτσαρντ Σίκερτ, πρώην ηθοποιός, μαθητής του Εντγκάρ Ντεγκά. Ο Σίκερτ, γεννημένος στο Μόναχο το 1860, γιος ενός Δανού και μιας Αγγλοϊρλανδής, ένας ωραίος νεαρός με κοφτερό μυαλό, που μιλούσε άνετα γερμανικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά και καταλάβαινε δανέζικα και ελληνικά, που διάβαζε τους κλασικούς στο πρωτότυπο, μανιώδης αναγνώστης λαϊκών εφημερίδων και περιοδικών, άνθρωπος με καταπληκτική μνήμη, θεατρόφιλος και μπον βιβέρ, έγγαμος και φαινομενικά χρηστός πολίτης, είχε όλα εκείνα τα προσόντα που τον καθιστούν (σήμερα) έναν πρώτης τάξεως ύποπτο, τον υπ' αριθμόν ένα μάλιστα. H Κόρνγουελ τεκμηριώνει με πειστικά στοιχεία την ενοχή του, δεδομένου ότι κάποιοι άλλοι πριν από αυτήν θεώρησαν ως δράστη τον Σίκερτ (στο Διαδίκτυο, στο site που φέρει το όνομά του, εξακολουθεί η ψηφοφορία των χρηστών για το αν είναι ή όχι ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης).

Στο βιβλίο-μελέτη Το πορτρέτο ενός δολοφόνου: Τζακ ο Αντεροβγάλτης ο αναγνώστης ή μη της αστυνομικής λογοτεχνίας παρακολουθεί σελίδα τη σελίδα την αγωνιώδη προσπάθεια της Πατρίσια Κόρνγουελ να πείσει το κοινό της ότι ο Σίκερτ είναι ο περιώνυμος δολοφόνος που δεν πιάστηκε ποτέ. H μέθοδος που ακολουθεί είναι απλή και εύστοχη. Στα περισσότερα κεφάλαια του βιβλίου περιγράφει τη ζωή και σκιαγραφεί την προσωπικότητα του ήρωά της, ενώ σε κάποια άλλα αφηγείται τις δικές της απόπειρες να τον προσεγγίσει μέσω των ερευνών της. Αρχισε να την απασχολεί το ζήτημα αυτό από το 2001, όταν είχε πάει στο Λονδίνο και επισκέφθηκε τυχαία τη Σκότλαντ Γιαρντ. Εκεί γνώρισε τον αστυνομικό διευθυντή Τζον Γκριβ (στον οποίο είναι αφιερωμένο το βιβλίο της), ειδικό ερευνητή στη μυστηριώδη υπόθεση του Τζακ του Αντεροβγάλτη, και αφού πήρε έναν κατάλογο με υπόπτους άρχισε να εργάζεται πάνω σε αυτήν. Παρατηρώντας τα έργα του Σίκερτ, βεβαιώθηκε για τα νοσηρά αισθήματα του ζωγράφου προς τις γυναίκες και απέδειξε μέσω της ανάλυσης δειγμάτων DNA ότι ο ζωγράφος και ο δολοφόνος ήταν το ίδιο πρόσωπο. Εκτός από τους πίνακες του Σίκερτ, πολλούς από τους οποίους αγόρασε για τη συλλογή της, εξέτασε και τις επιστολές που είχαν αποσταλεί από τους δύο, ανέλυσε το σάλιο τους, τον γραφικό τους χαρακτήρα, καθώς και τα επιστολόχαρτα. Ετσι μπόρεσε να τους ταυτίσει και να γράψει το βιβλίο της, βέβαιη πλέον για τα αποτελέσματα των αναλύσεών της.



Σκηνοθετημένη ζωή



H αμερικανίδα συγγραφέας δεν σταματάει να υπογραμμίζει συνεχώς την ιδιότητα του ηθοποιού που είχε ο Σίκερτ προτού αφιερωθεί στη ζωγραφική. Κατ' αυτήν ζούσε στην κεντρική σκηνή «μιας κρυφής και φανταστικής ζωής που την είχε σκηνοθετήσει ο ίδιος», του άρεσε όμως εξίσου να περιπλανάται σε απόμερα δρομάκια και σε φτωχογειτονιές του Λονδίνου κινούμενος ανάμεσα στα ανυποψίαστα πλήθη. Μπορούσε να αλλάζει εύκολα τη φωνή του και ήταν αυθεντία στις μεταμφιέσεις. Εστιάζει ιδιαίτερα την εμμονή της σε ένα μέρος της προσωπικότητας του Σίκερτ, που σχετίζεται με τη σεξουαλικότητά του. Το μίσος του για τις γυναίκες, λέει, οφείλεται σε ένα λάθος της φύσης που αποτυπώθηκε στο σώμα του: ο Σίκερτ «είχε γεννηθεί με παραμορφωμένο πέος και γι' αυτό είχε υποβληθεί σε σειρά εγχειρήσεων όταν ήταν νήπιο». Οι επεμβάσεις στο μέλος του πρέπει, ισχυρίζεται, να τον άφησαν παραμορφωμένο, αν όχι ακρωτηριασμένο. Κατά πάσα πιθανότητα, «δεν μπορούσε να έχει στύση». H Κόρνγουελ θεωρεί ότι ο ζωγράφος δεν είχε το κατάλληλο γεννητικό μόριο ώστε να απολαύσει μια σεξουαλική σχέση και εκδικήθηκε τη Γυναίκα, το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου του, δολοφονώντας και ξεκοιλιάζοντας - χωρίς να τις βιάζει - φτωχές και άσχημες πόρνες. Το σεξ, σύμφωνα πάντα με τη συγγραφέα, το πραγμάτωνε μέσω των βίαιων φαντασιώσεών του. Αρχισε την τρομερή καριέρα του ως κατ' εξακολούθησιν δολοφόνος τον Αύγουστο του 1888 (το πρώτο θύμα του, τη Μάρθα Τάμπραν, σαράντα χρόνων, τη σκότωσε το βράδυ της 6ης Αυγούστου), και ως τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου είχε δολοφονήσει τουλάχιστον έξι γυναίκες στην περιοχή Χουάιτσαπελ, κάτι που τον τοποθέτησε αυτομάτως στο πάνθεον των μεγαλύτερων «τεράτων» στην ιστορία των εγκλημάτων.

H Κόρνγουελ εκτιμά ότι τα εγκλήματα που διέπραξε ο Σίκερτ (την ανάληψη της ευθύνης των οποίων ανελάμβανε με επιστολές του προς διάφορους παραλήπτες, λοιδορώντας την αστυνομία και υπογράφοντας ως Τζακ ο Αντεροβγάλτης) ήταν πολύ περισσότερα. Μπορεί ο δολοφόνος, ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης, να σταμάτησε τη δράση του το ίδιο απότομα όπως την άρχισε, αλλά ο ζωγράφος Σίκερτ συνέχισε να σκοτώνει - ακόμη και αγόρια - σε διάφορες περιοχές του κόσμου (Γαλλία, Ιταλία), χωρίς να αναλαμβάνει την ευθύνη.



Βικτωριανό Λονδίνο



Εκτός από τη γλαφυρή εξιστόρηση των συμβάντων της ζωής του Σίκερτ, το βιβλίο της Κόρνγουελ έχει και μιαν άλλη αρετή. H συγγραφέας φροντίζει να μας πληροφορήσει για τα ήθη που επικρατούσαν εκείνη την εποχή, τη γνωστή ως βικτωριανή, στην Αγγλία και ιδιαίτερα στο Λονδίνο. Επί αιώνες, γράφει, πολλοί πίστευαν ότι οι γυναίκες γίνονταν πόρνες επειδή είχαν μια γενετική διαστροφή που τις έκανε σεξομανείς. Οι πόρνες θεωρούνταν πιο αμαρτωλές από τις μετρέσες και τις παλλακίδες. Αυτό συνέβαινε επειδή κατά την κρατούσα άποψη η σεξουαλική δραστηριότητα έπρεπε να περιορίζεται μέσα στα δεσμά του γάμου, αφού «την είχε δημιουργήσει ο Θεός μόνο και μόνο για την αναπαραγωγή του είδους». Οι γυναίκες ήταν ένα κατώτερο είδος, ανίκανο για λογικούς και αφηρημένους συλλογισμούς - την άποψη αυτή ασπαζόταν και ο Γουόλτερ Σίκερτ. Το να απολαμβάνει μια ανύπαντρη γυναίκα τον οργασμό, είτε ερχόμενη σε συνάφεια με άνδρα, είτε μέσω του αυνανισμού, εθεωρείτο ότι αποτελούσε διαστροφή και σοβαρή απειλή για την υγεία της. Ειδικά οι πόρνες βρίσκονταν στην τελευταία βαθμίδα του κοινωνικού περιθωρίου, μολονότι η πρότερη ζωή τους ήταν αρκούντως έντιμη. Διότι, μια γυναίκα με παιδιά, εγκαταλελειμμένη από τον άνδρα της, όταν δεν έβρισκε δουλειά στα εργαστήρια ραφής ρούχων δεν είχε άλλη επιλογή από το να γίνει πόρνη, αν ήθελε να μην πεινάσει.

Τελικά φαίνεται ότι ο Γουόλτερ Σίκερτ, όπως και ο Τόμας ντε Κουίνσι, θεωρούσε τη δολοφονία ως μία εκ των Καλών Τεχνών, ενώ και οι καλλιτέχνες της εποχής έβλεπαν τον Τζακ τον Αντεροβγάλτη ως έναν γοητευτικό λογοτεχνικό ήρωα, σύμφωνα με τον γάλλο σουρεαλιστή ποιητή Ρομπέρ Ντεσνός, φίλο του Αντρέ Μπρετόν, που έχει γράψει ένα σχετικό κείμενο για το θέμα. Τα καλλιτεχνικά του οράματα (πίνακες και σκίτσα), καθώς και τις πόζες του μπροστά στον φωτογραφικό φακό, μπορεί να θαυμάσει ο αναγνώστης στις εκτός κειμένου εικόνες του βιβλίου. Ας σημειωθεί ότι μερικές από αυτές σοκάρουν, αφού δείχνουν τα θύματα του Τζακ του Αντεροβγάλτη σε φρικιαστικές σκηνές μετά τη δολοφονία τους.



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 11-07-2004