Ο Μαρξ και η Αρχαία Ελλάδα

Από τη σκοπιά των απόψεων του Κονδύλη για τον τρόπο σχηματισμού των θέσεων και τις αναπόδραστες σκοπιμότητες που αυτές οι θέσεις - ήδη κατά το στάδιο της διαμόρφωσής τους - εξυπηρετούν, αυτό το μικρό πόνημα για τη σχέση του Μαρξ με την αρχαία ελληνική σκέψη, αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα. Η έννοια της αξίωσης ισχύος, διατυπώνεται κι από τον ίδιο το Μαρξ, στη θεωρία του για την ιδεολογία.

Αυτό το στοιχείο του αναπόδραστου ετεροπροσδιορισμού κάθε θέσης, είναι απόλυτα σαφές μόνο στην αρχική θέση του Μαρξ για το κλασσικό ιδεώδες, καθώς μόνο αυτή υπέτασσε ρητά την αναζήτηση μιας ερμηνείας της κλασσικής Ελλάδας, στη στράτευση σε ένα σκοπό, τον πόλεμο κατά της Εκκλησίας. Η ενδιάμεση θέση ανασκεύασε παλιότερες αντιλήψεις, υπό το φως της νέας θεωρίας του ιδίου του Μαρξ για την ιδεολογία και η προσπάθεια αυτή, μοιάζει να τείνει προς την αναζήτηση μιας αλήθειας, πέρα από σκοπιμότητες και συμφέροντα. Η τελική θέση δίνει μια απάντηση στο ερώτημα της διαχρονικότητας της ελληνικής Τέχνης, ανοίγοντας ένα παράθυρο εξαίρεσης στη θεωρία για την ιδεολογία και αναζητώντας την ερμηνεία της διιστορικότητας του κλασσικού ιδεώδους, στην εγελιανή φιλοσοφία της ιστορίας. Και σ΄ αυτήν την περίπτωση φαίνεται καθαρά ο ετεροπροσδιορισμός της θέσης του Μαρξ.

Σε σχέση με τη διαχρονικότητα του κλασικού ιδεώδους, ο ίδιος ο Κονδύλης, χρησιμοποιώντας ως ερμηνευτική βάση τις ίδιες τις πραγματικότητες της Ιστορίας των ιδεών, παρέμεινε πιστός στην θέση του για μια αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων.

Σε μια συνέντευξή του λίγο πριν πεθάνει, ερωτήθη:

Ποια είναι η σχέση σας με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό; Πώς βλέπετε σήμερα την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της;

Και απάντησε:

Πέρα από τη γλώσσα, αλλά όχι άσχετα προς αυτήν, κλασσική είναι μια σκέψη ή μια εποχή της ιστορίας του πνεύματος όταν διατυπώνει με αναντικατάστατη εννοιολογία προβλήματα διηνεκώς επανερχόμενα, δηλαδή προβλήματα, στα οποία προσκρούει με εσωτερική αναγκαιότητα κάθε βαθύτερος στοχασμός – κοντολογής, έσχατα προβλήματα.

Πώς είναι όμως δυνατό να έχει διαχρονική κλασσική αξία ότι νοήθηκε και εκφράσθηκε σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο; Όπως στην ανθρώπινη κατάσταση γενικότερα υπάρχουν ορισμένα μεγέθη συνεχώς ανακυκλούμενα, παρά την εκάστοτε διαφορετική κοινωνικοϊστορική τους επένδυση, έτσι και η ανθρώπινη σκέψη κινείται γύρω από ορισμένα θεμελιώδη μεγέθη, οι βασικοί συνδυασμοί των οποίων είναι αριθμητικά περιορισμένοι, άρα περιορισμένες είναι και οι έσχατες επιλογές.