Η πείρα του εργατικού κινήματος ΙΙ

Ιστορία των αγώνων δύο αιώνων ενάντια στην καπιταλιστική οργάνωση της επιχείρησης και της κοινωνίας, η ιστορία του εργατικού κινήματος είναι επίσης και ιστορία της γραφειοκρατικοποίησής του: συνδικάτα και κόμματα που έγιναν γρανάζια της κατεστημένης κοινωνίας ή πυρήνες ενός νέου κυρίαρχου στρώματος· μορφές αγώνων, στόχοι, ιδέες ολοκληρωτικά προσαρμοσμένες στην ίδια κατάπτωση. Ούτε τύχημα, ούτε μοίρα, αυτή η γραφειοκρατικοποίηση εκφράζει την αναπαραγωγή, στο εσωτερικό του εργατικού κινήματος, της θεμελιακής κοινωνικής σχέσης του καπιταλισμού: τη διαίρεση ανάμεσα σε διευθύνοντες και εκτελεστές (στελέχη/αγωνιστές, κόμμα/τάξη, θεωρία/εφαρμογή). Από τη σχέση αυτή μένει κανείς το ίδιο δεσμώτης, όταν θέλει να διαγράψει από τη σκέψη του το πρόβλημα της οργάνωσης θέλοντας να το αγνοεί, όπως και όταν ταυτίζει οργάνωση και γραφειοκρατία. Γιατί το να είναι κανείς επαναστάτης σημαίνει να απορρίπτει την ιδέα ότι υπάρχει μια μοιραία κακοτυχία της κοινωνίας και της οργάνωσης σαν τέτοιες· να αρνείται την ψεύτικη εναλλαγή των απρόσωπων γραφειοκρατικών Μολώχ και των αληθινών ανθρώπινων σχέσεων περιορισμένων σε μερικά άτομα· να πιστεύει ότι είναι στα μέτρα των ανθρώπων να δημιουργήσουν, στην κλίμακα μιας οργάνωσης όπως και στην κλίμακα της κοινωνίας, θεσμούς που να μην είναι οι θεσμοί της ξένωσής του.