Άρλινγκτον Παρκ

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το «Αρλινγκτον Παρκ», έκτο κατά σειρά μυθιστόρημα της Βρετανίδας συγγραφέως, εκτυλίσσεται σε μία μέρα, εστιάζοντας σε στιγμιότυπα της ζωής πέντε γυναικών που κατοικούν στο φανταστικό αυτό λονδρέζικο προάστιο και οι οποίες πέρα από τη γεωγραφία έχουν κι άλλα κοινά: είναι όλες τους μητέρες, υπάρχει μια κάποια οικονομική άνεση, οι σύζυγοι λείπουν ατελείωτες ώρες στη δουλειά, ενώ εκείνες είναι απασχολημένες με τα παιδιά και το σπίτι. Επίσης όλες πάσχουν από έλλειψη χρόνου, αυτοεκτίμησης και αισιοδοξίας και βασανίζονται από έναν υπόγειο θυμό για τις χαμένες ευκαιρίες, ο οποίος απειλεί να παρασύρει, όχι μόνον τις ίδιες, αλλά όλα όσα με κόπο έστησαν. Ολες, επίσης, θα ήθελαν να βρίσκονται κάπου αλλού.

Μέσα στα πανομοιότυπα σπίτια τους, στις λαμπερές κουζίνες, στα με γούστο επιπλωμένα καθιστικά και υπνοδωμάτια, αυτές οι νοικοκυρές σε απόγνωση έχουν γνώση της αργής και σταθερής σπατάλης των δημιουργικών δυνάμεών τους, των ικανοτήτων τους, που έχουν μετά τον γάμο περιπέσει σε αχρησία και αναρωτιούνται αν με τη θυσία τους και με την άνευ όρων παράδοσή τους έχουν λάβει κάτι ως αντάλλαγμα. Τη ζωή τους μοιάζει να παρακολουθεί μια μονότονη βροχή, η οποία ακατάπαυστα ακούγεται άλλοτε ως έπαινος και άλλοτε ως αποδοκιμασία των χειρισμών και των συλλογισμών τους. Κάτω από την επιφάνεια μιας εύρυθμης καθημερινότητας, παραμονεύει μια ύπαρξη, έτοιμη ανά πάσα στιγμή να εκτροχιαστεί, καθώς είναι σε μόνιμη μάχη όχι μόνο με τα παιδιά και τους άντρες, αλλά και με έναν εαυτό που δεν παύει να διαμαρτύρεται για τις αδικίες που υφίσταται. Η Τζούλιετ, με τις τόσες δυνατότητες, που ονειρευόταν μια εργένικη ζωή για τον εαυτό της, κατέληξε να διδάσκει σε ένα σχολείο θηλέων, παντρεμένη με έναν μάλλον αδιάφορο δάσκαλο και με δύο παιδιά, με μοναδική απόλαυση την εβδομαδιαία λογοτεχνική λέσχη όπου πασχίζει να προετοιμάσει τις νεαρές κοπέλες για τη «φύση του κτήνους», γιατί μια φωνή μέσα της επιμένει πως «όλοι οι άντρες είναι δολοφόνοι». Σύμφωνα με τη δική της ανάγνωση, τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Μπροντέ δεν έχουν θέμα την αγάπη αλλά την εκδίκηση. Η εσωτερική της φωνή επαναλαμβάνει συνεχώς πως ο άντρας της τη σκότωσε, όπως έκαναν τόσοι άντρες στη λογοτεχνία, και σε μια κίνηση απελπισίας κόβει τα μακριά μαλλιά της - μια συμβολική χειρονομία αγανάκτησης για τις περικοπές που έχει η ίδια υποστεί.

Στα μάτια της ψυχαναγκαστικής με την καθαριότητα Αμάντας -η οποία περιφέρεται αυτάρεσκα μέσα στο ασημί της τζιπ και για την οποία η καθημερινή επίσκεψη στον κρεοπώλη είναι μια μυσταγωγική εμπειρία- οι μουντζούρες που έκανε το αγοράκι μιας γειτόνισσας με έναν κόκκινο μαρκαδόρο πάνω στον κατάλευκο καναπέ της είναι το προμήνυμα μιας φοβερής καταστροφής.

Η Σόλι, οκτώ μηνών έγκυος στο τέταρτο παιδί, αισθάνεται αποξενωμένη από το σώμα της, η θηλυκότητά της είναι θαμμένη κάτω από «το λίπος της ζωής» και σε απόλυτη διάσταση με τον εαυτό της. Η δε Μέιζι, η οποία ξεριζώθηκε από μια εξοντωτική, αλλά γεμάτη δράση ζωή στο Λονδίνο, επαναστατεί ενάντια στην κληρονομιά των γονιών της. Τους κατηγορεί όχι μόνο για τον τρόπο που την ανέθρεψαν, αλλά και για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας. Μόνον η πρακτική Κριστίν, η οποία είναι απασχολημένη με την προετοιμασία του δείπνου της, το οποίο αποτελεί και την κορύφωση του μυθιστορήματος, μοιάζει να διαθέτει μια στοιχειώδη ισορροπία και να αντιστέκεται σθεναρά στην υπονόμευση του εαυτού της. Πότε με ένα ποτήρι κρασί και πότε με τα ψώνια σε αποστειρωμένα πολυκαταστήματα, κατορθώνει, κατά κάποιον τρόπο, να μην υπερβαίνει τα όρια - μια σύγχρονη κυρία Νταλαγουέι των προαστίων, η οποία αναλαμβάνει να κάνει ένα τραπέζι για όλους και να τους περιποιηθεί, η μοναδική γυναίκα από τις πέντε που φαίνεται να έχει ακόμα -αν και παγιδευμένα- κάποια αισθήματα για τον άντρα της.



Δύο αντίπαλα στρατόπεδα



Η Κασκ δημιουργεί έναν απειλητικό κόσμο όπου ακόμα και τα άψυχα αντικείμενα ξεφυσάνε από αγανάκτηση. Ολοι είναι θυμωμένοι, κυρίως με τους πιο κοντινούς τους. Από τις πρώτες σελίδες, με την υποβλητική υπόκρουση της βροχής, υπάρχει η αίσθηση πως επίκειται ένας πόλεμος: στο ένα στρατόπεδο οι γυναίκες και οι κόρες που υποψιάζονται την απογοήτευση των μητέρων τους και στο απέναντι οι πατεράδες με τους γιους, οι οποίοι δεν ξεφεύγουν από τα αντρικά στερεότυπα, πάντα οκνηροί, αυτάρεσκοι, αδαείς και σεξιστές και πάντα απορροφημένοι από τα δικά τους ενδιαφέροντα. Η εύτακτη καθημερινότητα παρουσιάζεται εφιαλτική, οι άνθρωποι επιθετικοί και μνησίκακοι, κινούνται με την ψυχολογία ενός ασυνάρτητου κοπαδιού, τα δε παιδιά τους κυβερνώνται από τα ένστικτά τους.

Παρ' όλα αυτά υπάρχει ελπίδα. Η Τζούλιετ σε μια στιγμή έμπνευσης κόβει τα μακριά μαλλιά της, ένα σύμβολο υποτέλειας για την ίδια, η Σόλι ανακαλύπτει την ατομικότητα της κάτω από την καθησυχαστική επιρροή της Πάολα, της όμορφης και ανεξάρτητης Ιταλίδας ενοίκου της. Η Κριστίν μέσα από τα ψήγματα αγάπης που ανακαλύπτει για τον άντρα της, αγαπάει και τον υπόλοιπο κόσμο. Και όλες έχουν στιγμές διαύγειας -μικρές επιφάνειες-, όπου μια καινούρια αλήθεια κάνει την εμφάνισή της.



Ισορροπία του τρόμου



Η Κασκ διαχειρίζεται τον γυναικείο μικρόκοσμο χωρίς να τον ευτελίζει με την πικρία και τη μνησικακία, δίνοντας μας τον σπαρακτικό αγώνα των γυναικών, με τον ανύπαρκτο χρόνο και τον απόλυτο εκτοπισμό του εαυτού, να παραμείνουν ανθρώπινες, γυναίκες που αν και βαδίζουν πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, κατορθώνουν να ισορροπούν.

Στο μυθιστόρημα δεν υπάρχει δράση -ένα πρωινός καφές, μια εξόρμηση στο εμπορικό κέντρο, ένα δείπνο, με όχι και τόσο θεαματική κορύφωση, εκτός από μια μικρή αλλαγή στη διάθεση, ένα κούρεμα, ένα ξέσπασμα σε ένα παιδί-, ενώ οι χαρακτήρες, παρότι αρχικά παρουσιάζονται διαφοροποιημένοι, καταλήγουν, λόγω της κοινής παθολογίας τους, να εκφράζονται πανομοιότυπα και να εκδηλώνουν παρόμοια συμπτώματα. Η μοναδική γυναίκα που μοιάζει ικανοποιημένη είναι η Ιταλίδα που άφησε σύζυγο και παιδί και ήρθε στην Αγγλία για να μάθει τη γλώσσα.



Ανεκδήλωτος θυμός



Πολλοί συγγραφείς επιδίδονται στο θέμα της μητρότητας και της αμείλικτης απώλειας της προσωπικότητας που αυτή συνεπάγεται, αλλά ελάχιστες κατορθώνουν να το δουν σε τόσο βάθος όσο η Κασκ. Η συγγραφέας περιγράφει όλες τις διαστάσεις της εμπειρίας και καταφέρνει να αποστάξει από τις πλέον τετριμμένες καταστάσεις κάποιες παραγράφους που ξαφνιάζουν με τη διεισδυτικότητα και την ομορφιά της γραφής. Ο άφωνος, ανεκδήλωτος γυναικείος θυμός βρίσκει τρόπους διεξόδου στις σελίδες της, ένας θυμός που πολλές γυναίκες θα αναγνωρίσουν, ακόμα κι αν προτιμούν να τον αγνοούν. Οι ηρωίδες της Κασκ μετατρέπουν αυτό το βίαιο συναίσθημα σε καύσιμο για την ψυχή και κινητήρια δύναμη: «Θυμώνω για να μην πεθάνω», λέει σε μία κρίση της μια από τις ηρωίδες - ένας τρόπος για να διατηρηθούν ζωντανά όλα όσα νομίζουν πως έχουν χαθεί.

Οπως η Βιρτζίνια Γουλφ -η οποία αποτελεί μια εμφανώς δυνατή επιρροή-, η Κασκ πασχίζει να γράψει λογοτεχνία χρησιμοποιώντας τα πλέον τετριμμένα και «ευτελή» υλικά της καθημερινότητας. Ομως οι ευφυείς παρατηρήσεις και οι καίριες μεταφορές αποδεικνύουν την ικανότητα της συγγραφέως να δημιουργεί το δικό της προάστιο μέσα στον κόσμο της λογοτεχνίας. Το εμπορικό κέντρο όπου οι πέντε γυναίκες πάνε για να ξεδώσουν, παρουσιάζεται ως «γραφείο απολεσθέντων αντικειμένων, αλλά για ανθρώπους», το σπίτι ως σφαγείο, ο σύζυγος εκτελεστής και τα παιδιά δυνάστες, αλλά αυτές, παρά τις διαμαρτυρίες τους, συνεχίζουν να παραμένουν στον μικρόκοσμό τους, ίσως γιατί, εκτός των άλλων, είναι κι αυτός ένα δικό τους δημιούργημα.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 02/05/2008