Κλοπή. Μια ερωτική ιστορία ΜΕΤΑΧΕ1ΡΙΣΜΕΝΟ

Η Κλοπή, μια ερωτική ιστορία, είναι μια αφήγηση για τα υπαρξιακά άγχη των καλλιτεχνών στις σύγχρονες μητροπόλεις, αριστοτεχνικά μεταμφιεσμένη σε μορφή που άλλοτε γίνεται θρίλερ, άλλοτε ερωτική κομεντί και πιο συχνά μια κωμωδία γκροτέσκο.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:
«Η καλή τέχνη δεν εξηγείται. Ο Σεζάν δεν μπορούσε να εξηγήσει τον εαυτό του, ούτε και ο Πικάσο. Ο Καντίνσκι μπορούσε να εξηγήσει τα πάντα. (...) Αυτό χαρακτηρίζει τους καλλιτέχνες. Είμαστε σαν τους μικρούς ιδιοκτήτες καταστημάτων, συνηθισμένοι να κυβερνούμε τη σφαίρα της δικαιοδοσίας μας. Αν δεν σου αρέσει ο τρόπος που το κάνω, φύγε από το μαγαζί μου, το ταξί μου, τη ζωή μου»
Από το βιβλίο, βλ. σελίδες 215 και 366

Ο Αυστραλός Μπούτσερ Μπόουνς, ένας επιτυχημένος, πλην όμως αλκοολικός και εμφανώς νευρωτικός ζωγράφος, αποφυλακίζεται ύστερα από μια σύντομη παραμονή στα κελιά των ελαφρώς απείθαρχων. Είχε αποπειραθεί να υπεξαιρέσει ένα «γαμήλιο περιουσιακό στοιχείο», τον καλύτερο δηλαδή πίνακά του, λίγο μετά τον από κλίνης χωρισμό του από μιαν απρόσωπη, τυπική συμπατριώτισσά του. Ενας πάμπλουτος συλλέκτης τού προσφέρει ένα εξοχικό κατάλυμά του, στα περίχωρα του Σίδνεϊ, με το αζημίωτο βέβαια, αφού θα διεκδικήσει στη συνέχεια την κυριότητα των μελλοντικών του πινάκων.

Ο ζωγράφος συνοδεύεται διά βίου από τον εκ γενετής καθυστερημένο, υπέρβαρο αδελφό του, τον Χιου, ο οποίος τον εμπλέκει από κεφάλαιο σε κεφάλαιο σε κωμικοτραγικές περιπέτειες. Η εμφάνιση μιας «μοιραίας γυναίκας», που ακούει στο όνομα Μαρλέν, ανατρέπει αμέσως τη θλιβερή καθημερινότητά των δύο γραφικών αδελφών. Πρόκειται για μιαν αδίστακτη, ευφυή και εξίσου καλλιεργημένη τεχνοκριτικό, η οποία ξέρει πώς και πότε να διαπράξει το αρχαιότατο έγκλημα της κλοπής. Ο θηλυκός αυτός Φαντομάς παρασύρει τον κεντρικό ήρωα από το Σίδνεϊ των ήπιων ρυθμών στο φαντασμαγορικό, αλλά δυσεξήγητο Τόκιο και από εκεί στο θορυβώδες, αλλά απαραίτητο Μανχάταν, εξυφαίνοντας κατά τρόπο μαθηματικό την άνοδο των μετοχών του στη διεθνή αγορά των εικαστικών τεχνών.

Ο απροσδόκητος σολοικισμός του φόνου που ακολουθεί, θα προσδώσει, με τη σειρά του, στην αφήγηση και μιαν άλλη διάσταση, αυτήν της απομυθοποίησης των αξιών: η ανθρωποκτονία διαβρώνει πλήρως ένα μεγάλο μέρος των κινήτρων και των αιτιατών, τα οποία εξ ορισμού διακρίνουν τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες ορισμένων εμπόρων τέχνης και μεσαζόντων. Η Μάρλεν, δολοφονώντας εν ψυχρώ τον σύζυγό της, γιο του εξέχοντος ζωγράφου Ζακ Λάιμποβιτς, ανοίγει τον δρόμο για την επικυριαρχία του Κακού στην επικράτεια των καλών τεχνών. Αλλά και το ζευγάρι Μαρλέν - Μπούτσερ (δηλαδή, χασάπης) διαλύεται. Αλλος ένας δεσμός του ζωγράφου καταρρέει. Η αδυναμία της ερωτικής διάρκειας, η ακύρωση της ολοκλήρωσης μέσα από την αγάπη είναι εγγενής. Η πνευματική αναπηρία δηλαδή του Χιου εδράζεται στον αντίποδα της χρόνιας αβελτηρίας του αδελφού του. Ο κόσμος είναι μια καρικατούρα απέλπιδων υπάρξεων, όπου ιδιαίτερο, και μάλιστα πρωταγωνιστικό, ρόλο διαδραματίζει αυτός που έστω και ματαίως τείνει να ξεπεράσει τον ατομικό όλεθρο και τον κοινωνικό σπαραγμό μέσα από την τέχνη των χρωμάτων. Ο Μπούτσερ, αν και ατελής ως υποκείμενο δικαίου, διακρίνει εντός του τα ίχνη κάποιας δεοντολογικής συμπεριφοράς. Η δική του απόπειρα κλοπής, οι περιστασιακές παραχαράξεις ζωγραφικών έργων, οι πλαστογραφήσεις ινδαλμάτων έχουν κι αυτές τα όριά τους. Το αν η προσπάθειά του να βελτιώσει ηθικά τη Μαρλέν απέτυχε, αυτό οφείλεται μάλλον στη σκοτεινή σκληρότητά του θήλεος, υποθέτει ο αφηγηματικά πανταχού παρών, επίσης Αυστραλός, Πίτερ Κάρεϊ.

Οι αντιστικτικοί μονόλογοι του Χιοθ, οι οποίοι αποδίδονται ως αυτόνομα κεφάλαια, παραπέμπουν ευθέως στις ανάλογες οριακές εκρήξεις των «καθυστερημένων» ηρώων του ρηξικέλευθου νομπελίστα Ουίλιαμ Φόκνερ. Η μεταφράστρια επέδειξε, θα ήθελα να τονίσω, ιδιαίτερο ζήλο στην εύστοχη απόδοση του παραληρήματος του Χιου, ο οποίος προσωποποιεί όχι το ενδεχομένως αντιφατικό alter ego του αδελφού του, αλλά την αυθεντικότητα ενός αεικίνητου, ευθαρσούς και παρορμητικού «πρωτοπλάσματος». Αν μάλιστα ο Μπούτσερ παριστά τον παραλογισμό της ανθρώπινης πράξης, ο Χιου αποτελεί το ειλικρινέστερο απείκασμα μιας κοινωνικά απροστάτευτης, απόλυτα τραυματικής αθωότητας.

Οι συνεχείς εναλλαγές της συμπεριφοράς των λίγο -πολύ καταναγκαστικών αυτών τύπων περνούν από τον λυρισμό του λυτρωτικού έρωτα τόσο στις ακρότητες των παιχνιδιών ενός ευρηματικού γελωτοποιού, που είναι μία από τις όψεις του Χιου, όσο και στις εξάρσεις ενός ανιχνευτικού θρίλερ, που συνιστά την απώτερη πρόθεση του συγγραφέα. Οσο πιο «άτακτο» καταντά προς το τέλος το μυθιστόρημα, όσο πιο σπαρταριστή τείνει να καταστεί η λεπτομερής καταγραφή των καρναβαλικών περιπλοκών του τόσο περισσότερο αυξάνει η αναγνωστική ικανοποίηση. Ο ταλαντούχος Πίτερ Κάρεϊ, έχοντας ήδη δύο φορές αποσπάσει τη διεθνή διάκριση Booker (1988 και 2001, για τα μυθιστορήματα «Οσκαρ και Λουσίντα» και την «Αληθινή ιστορία της συμμορίας Κέλι», αντίστοιχα), ανανεώνεται μυθοπλαστικά, παραμένοντας πάντα καλά γειωμένος στην πραγματικότητα των καθημερινών αδιεξόδων, τα οποία είθισται να ταλανίζουν με ιδιαίτερη έμφασή τους κατοίκους της πέμπτης ηπείρου, για την οποία επιμένουμε να γνωρίζουμε απλώς λίγα.

Από την άποψη αυτή, το εν λόγω έργο αποτελεί έναν συνοπτικό κι εύχρηστο οδηγό της λεγόμενης «εσωτερικής» Αυστραλίας, όπου τα πάθη και οι ανατάσεις της ψυχής διακρίνονται από τη δική τους, ενίοτε συναρπαστική ένταση. Αλλωστε το ζεύγος των αδελφών Μπούτσερ - Χιου λειτουργεί για να διδάσκει, να υπονομεύει, να διεγείρει και να συνδηλώνει δομικά δεδομένα της ωκεάνιας εντοπιότητας: το Σίδνεϊ, ως μια προέκταση ενός Δουβλίνου ή ενός Λίβερπουλ, διεκδικεί δικαίως, μέσα βεβαίως από μια διαδικασία ευθύβολων «στοχαστικών προσαρμογών», την πλήρη αναβάθμισή του σε μιαν αυτάρκη Πόλη - σύμπαν του νότιου ημισφαιρίου. Η σύνδεσή του δηλαδή με τη Νέα Υόρκη και το Τόκιο, όπου η αφήγηση, όπως προανέφερα, εξακτινώνεται, δεν μπορεί να είναι τυχαία: ο Πίτερ Κάρεϊ, καθηγητής προς το παρόν της δημιουργικής γραφής στο Κολέγιο Χάντερ της Νέας Υόρκης, δεν απορρίπτει a posteriori την πατρώα γη.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/04/2007