Γερμανοελληνικό λεξικό νομικής ορολογίας Ι

Ο πρώτος τόμος του γερμανοελληνικού λεξικού νομικής ορολογίας (Α-Κ) στις 1038 σελίδες του σε 60.000 περίπου όρους περιλαμβάνει τη βασική ορολογία και βιβλιογραφία όλων σχεδόν των κλάδων της Νομικής Επιστήμης καθώς και όρους των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών.



Τα λήμματα συνοδεύονται συχνά από παραπομπές στις διατάξεις των νόμων και στους συγγραφείς και κατά κανόνα εντάσσονται σε φράσεις που δείχνουν τις ειδικές σημασίες τους στους επιμέρους δικαιικούς κλάδους.



Ο αναπληρωτής Καθηγητής Αθανάσιος Γ. Καισης σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ως υπότροφος του DAAD, στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Χαϊδελβέργης, Δικηγόρος Παρ' Αρείω Πάγω, επί σειρά ετών επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Ιδιωτικού Διεθνούς και Αλλοδαπού Οικονομικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, διδάσκει από το 1978 στο Νομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αστικό Δικονομικό Δίκαιο. Δίδαξε νομική ορολογία σε κοινοτικά σεμινάρια στο Λουξεμβούργο και τις Βρυξέλλες, στο πρώην Κέντρο Μεταφράσεως και Διερμηνείας στην Κέρκυρα καθώς και στο πλαίσιο του Κοινοτικού προγράμματος "Έρασμος", στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αννοβέρου.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο μεταφραστής από τον χώρο των νομικών και ανθρωπιστικών επιστημών, όπως και ο επιστήμονας ή ο ερευνητής της γερμανικής βιβλιογραφίας, μπορεί να αισθάνεται ευτυχής με την ολοκληρωμένη πλέον δίτομη έκδοση του Γερμανοελληνικού Λεξικού Νομικής Ορολογίας, το οποίο υπογράφει ο καθηγητής Αστικού Δικονομικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Θανάσης Καΐσης. Η απουσία ενός επιστημονικά έγκυρου γερμανοελληνικού λεξικού ανήκει πια στο παρελθόν. Πρόκειται για μια εκτενή και εξονυχιστική αποδελτίωση τεχνικών όρων της γερμανικής νομοθεσίας καθώς και του κοινοτικού δικαίου, η οποία ενσωματώνει στο υλικό της όρους από τον χώρο της οικονομίας, των πολιτικών, κοινωνικών και γενικότερα των επιστημών του ανθρώπου. Η ενσωμάτωσή τους είναι, όπως αποφαίνεται ο Καΐσης, αναγκαία, διότι έτσι δεν καλύπτεται απλώς το υφιστάμενο λεξικογραφικό κενό, αλλά ενισχύεται προπάντων η μεθοδολογική του θέση περί αλληλεξάρτησης του νομικού πεδίου και του πολιτικοκοινωνικού γίγνεσθαι.

Η εν λόγω αλληλεξάρτηση καθίσταται ακόμη πιο εμφανής υπό το φως της ιστορικής σχέσης μεταξύ λέξεως και νόμου (lex), ή μάλλον μεταξύ ονόματος και νόμου, έτσι όπως αυτή εκτίθεται στο λήμμα «lex». Βαθύς κάτοχος της νομικής επιστήμης, ο Καΐσης γνωρίζει πολύ καλά ότι τόσο ο νομικός όρος όσο και η μετάφρασή του δεν συνιστούν απλώς διαπιστωτικά αλλά κυρίως επιτελεστικά ενεργήματα, τα οποία μετατρέπουν ακόμη και τη βία σε ισχύον δίκαιο. Η κατάληψη γης, λόγου χάριν, η περιχαράκωση γενικότερα ενός χώρου της εμπειρίας, δεν θεσμοποιείται αν προηγουμένως δεν έχει κατονομαστεί. Ετσι, η γλώσσα μεταφέρει τις ιδρυτικές πράξεις της ιστορίας, ακόμη κι αν οι άνθρωποι τις λησμονούν. Από αυτή την άποψη, κάθε λεξικό αποτελεί απόσταγμα του ιστορικού γίγνεσθαι. Το λεξικό του Καΐση, καταγράφοντας ένα μεγάλο μέρος των νομοθετικών όρων που παράγονται στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, συνιστά μια μνημειώδη ιστορική συνεισφορά στο επείγον αίτημα των ημερών για διεπικοινωνία, διασύνδεση και αλληλοδράση.

Ακολουθώντας με το επιστημονικό του ένστικτο την αρχή του φιλοσόφου Βιτγκενστάιν που θέλει τη σημασία μιας λέξης να βρίσκεται στην ίδια της τη χρήση, ο Καΐσης παραθέτει πολυάριθμους όρους-λήμματα σε συνάρτηση με το πλαίσιο εκφοράς τους, για να τονίσει έτσι, όπως επισημαίνει στον πρόλογό του, την πραγματολογική τους πολυσημία. Συχνά τα λήμματα συνοδεύονται από τις νομοθετικές διατάξεις από τις οποίες αντλήθηκαν, ή από άλλα στοιχεία, όπως ονόματα συγγραφέων ή συντομογραφίες τίτλων, που επιτρέπουν την εύκολη εύρεσή τους στον εκτενή και επιστημονικά ετερογενή βιβλιογραφικό πίνακα στο τέλος κάθε τόμου. Ο χρήστης του λεξικού μπορεί επιπλέον να θαυμάσει την άνεση - που κρύβει ωστόσο τον κόπο μιας πολυετούς εργασίας - με την οποία ο Καΐσης κινείται τόσο στον χώρο της νομικής ορολογίας όσο και των επιστημών του ανθρώπου. Πολύπλοκοι και σύνθετοι γερμανικοί όροι, όπως Rediskontierbarkeit (αναπροεξοφλησιμότητα) ή Rueckehrhilfeprogramm (πρόγραμμα αρωγής παλιννοστούντων), βρίσκουν με έγκυρο τρόπο την απόδοσή τους στην ελληνική γλώσσα, ενώ πολυσέλιδα λήμματα για τη θέληση (Wille), τον χρόνο (Zeit), τη σύμβαση (Vertrag) κ.ά. παρουσιάζονται με άκρα σχολαστικότητα και έμφαση στο πλαίσιο εκφοράς των επί μέρους όρων. Ο πλούτος των διαφοροποιήσεων κατά την παράθεση των λημμάτων είναι μεγάλος, παρέχοντας έτσι στον χρήστη την αίσθηση της ασφάλειας και της εγκυρότητας.

Το αποτέλεσμα αυτής της ηρωικής ατομικής προσπάθειας δεν επιβάλλεται απλώς διά του όγκου και της ποσότητάς του (2.370 σελίδες με 150.000 όρους), αλλά πρωτίστως διά της ποιότητάς του. Η αντιμετώπιση ενός τεράστιου σώματος γλωσσικών δεδομένων, νομικών ή μη, τα οποία εισρέουν ασταμάτητα από τις ευρωπαϊκές χώρες, εμπλουτίζει, όπως επισημαίνει ο Καΐσης, με νέους όρους τη γλώσσα μας και, συνεπώς, την πολιτιστική μας ζωή. Οπως συμμετείχε κάποτε, και συνεχίζει να συμμετέχει, όλος ο αρχαίος ελληνορωμαϊκός γλωσσικός πολιτισμός στη διαμόρφωση των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, έτσι επιδρούν αναδραστικά σήμερα οι ευρωπαϊκές γλώσσες στη διαμόρφωση της ελληνικής. Με όρους των κονστρουκτιβιστών βιολόγων θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «γλωσσική τροφοανταλλαγή». Εξάλλου, σε αντίθεση με τη ζωική, χημική απλώς αλληλεπίδραση, αυτή αποτελεί το ίδιον της ανθρώπινης κοινωνικής ύπαρξης.



Διονύσης Καββαθάς (λέκτωρ Φιλοσοφίας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 06-04-2003