Η Βασίλισσα του Νότου

ΓΕΝΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Γραφείο εξακρίβωσης ταυτότητας

Όνομα: Τερέζα
Επώνυμο: Μενθόζα Τσάβες (Πρ. Η Μεξικάνα)

ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Μάτια μαύρα, μαλλιά μαύρα. Χωρίς σημάδια ή ουλές. Αδύνατη. Ύψος 1.65

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Γεννημένη στην Κουλιακάν, Σιναλόα (Μεξικό). Πατέρας Ισπανός, μητέρα Μεξικάνα. Συζούσε για ένα διάστημα με τον Ραϊμούνδο Δάβιλα Πάρρα (πρ. Ελ Γουέρο Δάβιλα), πιλότο αεροπλάνου του καρτέλ του Χουάρες. Ταξιδεύει στην Ισπανία. Μελίλια. Δουλεύει για τον Δρις Λάρβι, ιδιοκτήτη νυχτερινών κλαμπ. Αλχεθίρας. Γιβραλτάρ. Σχετίζεται με τον Σαντιάγο Λόπεθ Φιστέρρα, οδηγό φουσκωτών. Λαθρεμπόριο καπνού και ναρκωτικών. Συνελήφθη από την Υπηρεσία Τελωνειακής Επιτήρησης. Φυλακή στο Πουέρτο δε Σάντα Μαρία.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το προηγούμενο μυθιστόρημα του σημαντικού ισπανού συγγραφέα Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε (Καρθαγένη, 1951), του οποίου έργα έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και κυκλοφορούν σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες, είχε τον τίτλο Ο ναυτικός χάρτης (βλέπε «Τα Βιβλία» της 9 Μαρτίου 2003), και σε αυτό πρωταγωνιστούσε ένας μοναχικός και ονειροπόλος ναυτικός. Επηρεασμένος από τον Ομηρο και την Οδύσσεια, ο Ρεβέρτε έγραψε ένα περιπετειώδες ανάγνωσμα με στοιχεία θρίλερ, βάζοντας τον ήρωά του να σαγηνεύεται από μια μοιραία γυναίκα, μια αδίστακτη τυχοδιώκτρια, μια Σειρήνα, που τον παρέσυρε σε μια υπόθεση χαμένου θησαυρού, αλλά τελικά δεν έγινε θύμα της και κατάφερε να επιβιώσει. Στο καινούργιο του μυθιστόρημα H βασίλισσα του Νότου αντιστρέφει τους ρόλους. Σε αυτό πρωταγωνιστεί μια γυναίκα, μια απλή, άνευ παιδείας γυναίκα, έξυπνη όμως, κόρη πόρνης, βιασμένη στην παιδική της ηλικία, η οποία ξεκινώντας από μια πόλη του Μεξικού, και αφού περάσει «διά πυρός και σιδήρου», φτάνει στην Ισπανία κατακτώντας μια υψηλή θέση, την υψηλότερη, στην ιεραρχία του εγκλήματος.



Σιναλόα, Κουλιακάν



H Τερέσα Μενδόθα (στο μεξικανικό ιδίωμα, το Μενδόσα ακούγεται καλύτερα), που ζει στο Κουλιακάν, στην πολιτεία της Σιναλόα, ύστερα από τη δολοφονία του συντρόφου της, πιλότου αεροπλάνου στην υπηρεσία του κυκλώματος διακίνησης κοκαΐνης, που τόλμησε να δουλέψει και λίγο για λογαριασμό του, καταφέρνει να γλιτώσει τη ζωή της και να σωθεί από τα νύχια των τοπικών μαφιόζων. Στην Ισπανία όπου καταφεύγει μπλέκει σε ανάλογο κύκλωμα, αλλά και πάλι ο νέος της σύντροφος, οδηγός φουσκωτού που μεταφέρει ναρκωτικά, σκοτώνεται σε επιχείρηση της ακτοφυλακής. H ίδια κλείνεται στη φυλακή και όταν βγαίνει αναζητά έναν «θησαυρό», που δεν είναι άλλος από ένα φορτίο ναρκωτικών. Μετά από αυτό, χρησιμοποιώντας την ευφυΐα της και την πείρα της, γίνεται ο υπ' αριθμόν ένα δημόσιος κίνδυνος, οπότε μπαίνει στo παιχνίδι και η αμερικανική DEA.

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο εναλλάξ σε πρώτο και τρίτο πρόσωπο. Την ιστορία της Τερέσα προσπαθεί να ανασυνθέσει κομμάτι κομμάτι ένας συγγραφέας, πρώην ρεπόρτερ, ο ίδιος ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε. Για τις ανάγκες του βιβλίου ταξιδεύει στη Νότια Ισπανία, στο Μεξικό, στο Γιβραλτάρ και στο ισπανικό Μαρόκο για να συναντήσει τους ανθρώπους με τους οποίους σχετίστηκε η Τερέσα κατά τη διάρκεια της εγκληματικής της ζωής. Πρόκειται για αστυνομικούς, τελωνειακούς, μαφιόζους, που ο καθένας συνεισφέρει κάτι πολύτιμο στη διαμόρφωση της εικόνας της απλής κοπέλας που κατάφερε να γίνει βασίλισσα του εγκλήματος. Συναντά επίσης και πραγματικά πρόσωπα, συγγραφείς και δημοσιογράφους, τα οποία - υποτίθεται ότι γνωρίζουν την ιστορία της Τερέζας - τον βοηθούν να μπει και να βγει αλώβητος από τον σκληρό και δαιδαλώδη κόσμο της μαφίας. Στο τέλος, δώδεκα χρόνια μετά την εσπευσμένη φυγή της από το Μεξικό, συναντάει και την ίδια την πρωταγωνίστριά του, η οποία τον βοηθάει να φωτίσει τις σκοτεινές πλευρές της ζωής της και να συμπληρώσει το παζλ.



Σειρήνα των παρανόμων



Εδώ, η Σειρήνα του Ρεβέρτε δεν γοητεύει κανέναν Οδυσσέα. Ο συγγραφέας, τοποθετώντας την Τερέσα στη θέση του πανούργου βασιλιά της Ιθάκης ως άτυπη βασίλισσα, επιχειρεί να δείξει πως και οι γυναίκες είναι εξίσου πανούργες, δυναμικές και αδίστακτες - και ως έναν βαθμό τυχερές. Οσο για τους άνδρες με τους οποίους σχετίζεται η ηρωίδα, παρά την αλαζονεία του ανίκητου αρσενικού και το διαβολεμένο θράσος που τους διακρίνει, τους βάζει να ηττώνται από τις δυνάμεις του οργανωμένου κράτους.

Ασφαλώς, η Βασίλισσα του Νότου είναι ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα, με πολλή δράση, μυστήριο και ανατροπές. Ωστόσο η πρόθεση του συγγραφέα δεν είναι απλώς να προσφέρει στο κοινό του ένα χορταστικό ανάγνωσμα. Κύριο μέλημά του είναι να δείξει τις άγνωστες πλευρές του οργανωμένου εγκλήματος στην Ισπανία, μα κυρίως στο Μεξικό, μια χώρα όπου τα όρια ανάμεσα στη νομιμότητα και στην παρανομία είναι δυσδιάκριτα, και όπου οι υψηλόβαθμοι κρατικοί λειτουργοί συνεργάζονται με σκληρούς γκάνγκστερ για να αποκομίσουν υλικά οφέλη και να χρηματοδοτήσουν την καριέρα τους στην πολιτική. Προφανώς, την ιστορία ο Ρεβέρτε την εμπνεύστηκε από την υπόθεση του πρώην προέδρου του Μεξικού Κάρλος Σαλίνας δε Γορτάρι (τον κατονομάζει), ο οποίος στη διάρκεια της προεδρικής του θητείας (1988-1994) ως ηγέτης του Επαναστατικού Θεσμικού Κόμματος (PRI) ανέχθηκε ή ενθάρρυνε τη συνεργασία της αστυνομίας και στελεχών της κυβέρνησης με τους εμπόρους ναρκωτικών των μεξικανικών και κολομβιανών καρτέλ. Ακόμη, ο Ρεβέρτε επιχειρεί να αναδείξει τους χαρακτήρες και τις συμπεριφορές των προσώπων που εμπλέκονται στις εγκληματικές οργανώσεις, όπου ενδημούν η προδοσία και η τιμωρία. Οι συγκεκριμένες οργανώσεις διέπονται από κανόνες και άγραφους νόμους, τους οποίους αν κάποιοι περιφρονήσουν θα υποστούν τις σκληρές συνέπειες. Τους κανόνες δεν τους διαλέγεις, τους βρίσκεις έτοιμους όταν μπαίνεις στο παιχνίδι, λέει. Ολα είναι ζήτημα υπόληψης και σεβασμού και, όπως γράφει ο συγγραφέας, είναι το ίδιο με τα σκυλόψαρα. Αν χαλαρώσεις ή αιμορραγήσεις, τα άλλα πέφτουν πάνω σου. Πρόκειται «για ένα συμβόλαιο με το θάνατο και τη ζωή». Το βρώμικο χρήμα, συνεχίζει ο αφηγητής, διώχνει την πείνα, όπως ακριβώς και το καθαρό, και χαρίζει πολυτέλεια, μουσική, κρασί, γυναίκες. Μετά όμως πεθαίνεις. Χορτασμένος μεν, αλλά πεθαίνεις. Λίγοι έμποροι ναρκωτικών συνταξιοδοτούνται, αφού η φυσιολογική αποχώρηση είναι η φυλακή ή ο θάνατος.



Για μία χούφτα πέσος



Ο συγγραφέας μέσω της ιστορίας του θέλει να πει λίγα πράγματα για την κοινωνία του Μεξικού (μια χώρα όπου οι άνθρωποι σκοτώνονται για ψύλλου πήδημα, για ναρκωτικά ή για λίγα πέσος, επειδή κάποιος κατηγορείται ως κομμουνιστής ή από κάποιον τυφώνα) και για κάποια μεξικάνικα έθιμα (π.χ. την αγιοποίηση από τον μεξικάνικο λαό κάποιων «καλών» ληστών που κλέβανε τους πλούσιους για να βοηθήσουν τους φτωχούς). Επίσης θέλει να αποκαλύψει τους τρόπους εισαγωγής ναρκωτικών από την Κολομβία στο Μεξικό και από εκεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, να δείξει τους τρόπους ξεπλύματος χρήματος από ευυπόληπτες εταιρείες, καθώς και να μιλήσει για το Γιβραλτάρ, μια αγγλική αποικία στην Ιβηρική Χερσόνησο, γεμάτη από εταιρείες - φαντάσματα, του οποίου η οικονομία ελέγχεται από ξένες μαφίες.

Μπορεί μερικές φορές τούτο το μυθιστόρημα να μοιάζει με πραγματεία ή δημοσιογραφικό ρεπορτάζ για τη διακίνηση ναρκωτικών, ωστόσο σε πολλά σημεία του είναι λογοτεχνία, και μάλιστα υψηλή, γραμμένη με ποιητική διάθεση. Αυτό το διαπιστώνει ο αναγνώστης στην ερωτική σκηνή μέσα στη θάλασσα ανάμεσα στην Τερέσα και στον σύντροφό της: «Του χάιδευε τα βρεγμένα του μαλλιά και ο κόλπος φωτιζόταν γύρω τους, και τα άσπρα σπίτια της ακτής έπαιρναν χρυσαφί χρώμα με το φως που γεννιόταν, και μερικοί γλάροι πετούσαν κρώζοντας από πάνω τους. (...) Και τότε σκέφτηκε πως η ζωή μερικές φορές ήταν τόσο όμορφη, που δεν έμοιαζε με ζωή» (σ. 181).

Για ακόμη μία φορά οφείλουμε να αποδώσουμε εύφημον μνεία στον μεταφραστή Δημήτρη Δημουλά, ο οποίος, εξειδικευμένος πλέον με τη ναυτική ορολογία, κατάφερε να αποδώσει έξοχα τους δύσκολους ναυτικούς όρους του βιβλίου.



ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-09-2004