Η νεοελληνική πόλη

... Το βιβλίο αυτό μας δείχνει ολοκάθαρα τα όρια και τους καταναγκασμούς του αστικού φαινομένου στη σύγχρονη Ελλάδα. Παρά την αίγλη και την ανθεκτικότητα των τοπωνυμιών, η ιστορία του είναι ολιγόχρονη και κυριαρχείται εξ ολοκλήρου από την εθνική παλινόρθωση του δέκατου ένατου αιώνα, έστω και εάν, εδώ και εκεί, στη Θεσσαλονίκη ή στα νησιώτικα αστικά κέντρα, η ιστορική συνέχεια -Βυζάντιο, Οθωμανική κατοχή αλλά και βενετσιάνικη ή γενοβέζικη παρουσία- είναι περισσότερο έκδηλη. Οι δρώντες παράγοντες στα αστικά κέντρα είναι ταυτόχρονα απλοί και σύνθετοι: το Κράτος είναι πανταχού παρόν, αλλά οι μηχανισμοί του παραμένουν μάλλον προσωποπαγείς και όχι πολιτική έκφραση του συνόλου, οι τοπικές αρχές είναι αδύναμες, η τεχνοκρατία στα πρώτα βήματα. Το ενδιαφέρον επομένως εντοπίζεται στις πολλαπλές αλληλενέργειες των διαφόρων συντελεστών -οικονομικά ισχυροί, εκλεγμένοι αντιπρόσωποι, ομάδες πίεσης- των οποίων οι σχέσεις κύρους και επιβολής είναι ρευστές, μεταβαλλόμενες. Η ανάλυσή τους είναι ριψοκίνδυνη όσο και συναρπαστική. Αναφέρεται όμως σε ένα αστικό πεδίο φαινομενικά πολύ λίγο διαφοροποιημένο: μια τεράστια πολυπλόκαμη πρωτεύουσα που σχηματίστηκε μέσα σε 150 χρόνια και συγκεντρώνει πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού μιας μικρής χώρας δέκα εκατομμυρίων κατοίκων, ένα δίκτυο επαρχιακών πόλεων που ατροφούν ή αναζωογονούνται κατ' επιλογήν τα τελευταία είκοσι χρόνια. Γύρω απ' αυτές τις ιδιομορφίες, υπερβολικά εθνικές, αρθρώνεται η παρούσα συλλογή άρθρων: μια βραχύβια αστικοποίηση, όμως πλούσια σε οπισθοδρομήσεις ή επιταχύνσεις των πολλαπλών φορέων της, μια πρωτεύουσα κοιταγμένη από καινούργιες οπτικές γωνίες, μια επανακατακτημένη επαρχία...