Guy Debord 1931-1994

Ο Guy Debord υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα ανατρεπτικά πνεύματα του περασμένου αιώνα. Υπήρξε μια προσωπικότητα γοητευτική, ένας άνθρωπος της περιπέτειας, ένας λαμπρός θεωρητικός, ένας απόλυτα πρωτότυπος δημιουργός. Ήταν ποιητής, αλλά ποιητής του αρνητικού. Όλες του οι δραστηριότητες ήσαν οργνωμένες αυστηρά από τον ίδιο, και δημοσιοποιημένες αυστηρά από τον ίδιο. Εξέδωσε πειραματικά βιβλία σε ελάχιστα αντίτυπα, που άσκησαν σχεδόν αμέσως μετά την κυκολφορία τους τεράστια επίδραση στην τέχνη της τυπογραφίας. Δημιούργησε εφτά κινηματογραφικές ταινίες που άλλαξαν άρδην την έβδομη τέχνη.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Οταν ο Γκυ Ντεμπόρ αυτοκτόνησε το 1994, χτυπημένος από μια ανίατη ασθένεια, οι φίλοι και οπαδοί του στην Αθήνα τού απέδωσαν τις τελευταίες τιμές με έναν προσφιλή, στον ίδιο, κώδικα: οι τοίχοι στο κέντρο της πόλης γέμισαν συντροφικούς αποχαιρετισμούς, γεμάτους τρυφερότητα. Λετριστής, ιδρυτής της Καταστασιακής Διεθνούς, κινηματογραφιστής, θεωρητικός, εκδότης περιοδικών ζύμωσης, εξ επιλογής πλάνης ανά την Ευρώπη, ο Ντεμπόρ υπήρξε ένας ζωντανός θρύλος της επανάστασης πολύ πριν από την εκούσια αποχώρησή του από τη ζωή. Πρόσωπο μυθικό για περισσότερες από μία γενιές αριστερών στην Ευρώπη, ο Ντεμπόρ σφράγισε με τη ζωή και το έργο του, που κατά τρόπο μοναδικό όσο και αξιοθαύμαστο ταυτίστηκαν, τη σκέψη και τη δράση της νεολαίας. Βαθιά καλλιεργημένος, με στέρεη ιστορική συνείδηση, οπαδός του Εγελου, του Μαρξ αλλά και του Μποντλέρ και του Λοτρεαμόν, φιλοπαίγμων και μέγας αιρετικός, αλλά και εξαιρετικά διορατικός, στα Σχόλια στην Κοινωνία του θεάματος σκιαγραφεί με εντυπωσιακή διαύγεια τα κύρια χαρακτηριστικά της εκσυγχρονισμένης θεαματικής εξουσίας: αδιάκοπη τεχνολογική ανανέωση, κρατικοοικονομική συγχώνευση, γενικευμένο μυστικό, ψεύτικο που δεν επιδέχεται αντίρρηση και οικοδόμηση ενός διαρκούς παρόντος. Την τελευταία πενταετία το ενδιαφέρον για το πρόσωπό του έχει αναζωπυρωθεί. Βιογραφίες, ρετροσπεκτίβες, ιστοσελίδες αναβιώνουν τη θεωρία και τη δράση του - ως αντίδοτο ίσως στα κακά που ο ίδιος με τόση ακρίβεια προέβλεψε.

Επίγονος υπό μια έννοια της σουρεαλιστικής υπερβολής και πρόκλησης, ο Ντεμπόρ έθεσε κύριο και μοναδικό στόχο του να κάνει καθημερινή πράξη και ποίηση την πολιτική ανατροπή. Εξεγερμένος ενάντια στην κοινωνία που γέννησε τη φρίκη δύο παγκόσμιων πολέμων, ενάντια στον καπιταλισμό, θα προσχωρήσει αρχικά στους λετριστές, θα πρωτοστατήσει στη Λετριστική Διεθνή και στη συνέχεια θα γίνει η ψυχή της Καταστασιακής Διεθνούς. Αρνούμενος καθετί προερχόμενο από την κοινωνία που απέρριπτε, ποτέ δεν σπούδασε, ποτέ δεν εργάστηκε, ποτέ δεν κατέλαβε οποιαδήποτε θέση στο σύστημα. Δική του έμπνευση αποτελεί το περίφημο σύνθημα του Μάη Μην εργαστείτε ποτέ, ένα σύνθημα ενάντια στην αλλοτρίωση της εργασίας - που έφθασε στο απόγειό της στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ως το τέλος της ζωής του θα θεωρεί μείζονος σημασίας γεγονός στη ζωή του ότι το 1953 έγραψε το εν λόγω σύνθημα με κιμωλία σε έναν τοίχο. Περιπλανώμενος, ερωτευμένος με τη ζωή, τις γυναίκες και την επανάσταση, θα είναι ένας από τους πρωτεργάτες του Μάη του '68. Στη συνέχεια όμως δεν θα διστάσει να διαλύσει την Καταστασιακή Διεθνή, για να αποφύγει την τυχόν αναδοχή της από το σύστημα, την αφομοίωσή της στο κατεστημένο.

Κινηματογραφιστής της σιωπής και του θραύσματος, θα γυρίσει επτά ταινίες, στις οποίες θα πραγματώνει το ιδεώδες του για την υπέρβαση της τέχνης: θα την καταργεί την ώρα που θα την πραγματώνει. Ολιγόλογος, ακριβολόγος, καίριος, στα βιβλία του, στην Κοινωνία του θεάματος ή στον Πανηγυρικό, στα διάφορα περιοδικά που κατά καιρούς ίδρυσε, όπως η Internationale Situationniste και το Potlatsch, στις ταινίες και στην καθημερινή του πρακτική ο Ντεμπόρ θα χρησιμοποιήσει τη διπλή μέθοδο της μεταστροφής - όπως ο Γ. Ι. Μπαμπασάκης έχει αποδώσει το ντεμπορικό detournement - και της περιπλάνησης, της derive. Με τη μεταστροφή, θα επαναδιατυπώσει ανεστραμμένες τις θέσεις γνωστών φιλοσόφων και θεωρητικών ή και απλούς κοινούς τόπους. Η περιπλάνηση θα γίνει ο τρόπος ζωής του. Από το Παρίσι στη Φλωρεντία και από την Ιταλία στην Ισπανία και πίσω στην Ωβέρνη, θα διοικεί ως «στρατηγός», όπως ήταν το παρατσούκλι του, τις διάφορες «ομάδες» του, αφανής, πανταχού παρών και αόρατος. Χορτασμένος από τον έρωτα, το ποτό, το ξενύχτι, με τη συνείδησή του ως αγωνιστή ήσυχη, όταν θα πληροφορηθεί ότι πάσχει από αλκοολική πολυνευρίτιδα και δεν έχει ελπίδες, θα προτιμήσει να αποχωρήσει όρθιος, με μια σφαίρα στην καρδιά, ερμηνεύοντας ο ίδιος την τελευταία πράξη στον μύθο του.

Ο Γ. Ι. Μπαμπασάκης γνωρίζει όσο πολύ λίγοι στη χώρα μας τη ζωή και το έργο του Ντεμπόρ, όπως και τη φιλοσοφία και τη δράση όλων των κινημάτων της μεταπολεμικής πρωτοπορίας. Προσεγγίζοντας τον βίο και την πολιτεία του Ντεμπόρ μέσα από τα ίδια του τα λόγια, μέσα από τα ίδια του τα κείμενα, προσπαθεί να ανασκευάσει τις ποικίλες κατηγορίες που του έχουν απευθύνει, ως τρομοκράτη ή και ως δολοφόνου ακόμη, με αφορμή την ανεξιχνίαστη ως σήμερα δολοφονία του στενού του φίλου και συνεργάτη Lebovici, να αναιρέσει Αυτή την κακή φήμη, όπως ήταν ο τίτλος ενός από τα τελευταία έργα του Ντεμπόρ· να μας καταστήσει επίσης εν μέρει κοινωνούς του πολυδιάστατου έργου του, το οποίο πολλές φορές ο ίδιος είχε αποσύρει από την κυκλοφορία - τόσο τις ταινίες όσο και τα κείμενά του. Και να κάνει και αυτός με τη σειρά του ένα δώρο στον καλλιτέχνη του νερού και της φωτιάς, του χρόνου που κυλά σαν νερό και της φωτιάς της νιότης, του έρωτα και της επανάστασης. Χαιρετώντας με ένα πότλατς - ένα επικίνδυνο δώρο δηλαδή - τον Ντεμπόρ, ο Μπαμπασάκης κλείνει το μάτι στους συνοδοιπόρους του αλλά και σε όσους ακόμη και σήμερα προσηλώνονται στο νερό αναμένοντας το ξέσπασμα της φλόγας.



Τιτίκα Δημητρούλια (φιλόλογος και μεταφράστρια)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 28-04-2002