Η κρίση του σύγχρονου κόσμου

...Ο ίδιος ο τίτλος του παρόντος τόμου απαιτεί μερικές επεξηγήσεις που οφείλομε πριν από όλα να δώσουμε ώστε να γίνει κατάδηλο πως τον εννοούμε και να μην υπάρχει ως προς αυτό καμμιά αμφιβολία. Το ότι μπορούμε να μιλούμε για κρίση του σύγχρονου κόσμου, χρησιμοποιώντας τη λέξη "κρίση" όπως είναι κοινά παραδεκτή, είναι ένα πράγμα για το οποίο πολλοί ήδη δεν αμφιβάλλουν και, ως προς αυτό τουλάχιστο, έγινε μια αρκετά αισθητή αλλαγή: υπό την επίδραση των γεγονότων, ορισμένες αυταπάτες αρχίζουν να διαλύονται και δεν μπορούμε, από τη μεριά μας, παρά να ικανοποιηθούμε γι αυτό, γιατί υπάρχει εδώ, παρ όλα ταύτα, ένα αρκετά ευοίωνο σύμπτωμα, η ένδειξη πώς η σύγχρονη νοοτροπία έχει την δυνατότητα να ανανήψει, κάτι που φαντάζει σαν αμυδρή λάμψη μέσα στο τωρινό χάος. Έτσι η πίστη σε μια απεριόριστη "πρόοδο", που μέχρι πρόσφατα την θεωρούσαν κάτι σαν ανέγγιχτο και αδιαφιλονίκητο δόγμα, δεν είναι πια τόσο γενικά παραδεκτή· ορισμένοι διαβλέπουν λίγο-πολύ αόριστα, λίγο-πολύ συγκεχυμένα, πως ο δυτικός πολιτισμός αντί να εξακολουθεί να αναπτύσσεται πάντα προς την ίδια κατεύθυνση, θα μπορούσε μια μέρα να σταματήσει, ή ακόμη και να καταποντιστεί εντελώς σε ένα κατακλυσμό. Ίσως αυτοί εδώ να μη βλέπουν καθαρά που βρίσκεται ο κίνδυνος, και οι χιμαιρικοί ή παιδαριώδεις φόβοι που εκδηλώνουν κάθε τόσο αποδείχνουν αρκετά πως ορισμένες πλάνες εξακολουθούν να παραμένουν μέσα στο μυαλό τους· αλλά είναι ήδη κάτι το γεγονός ότι αντιλαμβάνονται πως υπάρχει ένας κίνδυνος, ακόμη και αν περισσότερο τον αισθάνονται απ όσο τον καταλαβαίνουν αληθινά, και ότι φτάνουν να θεωρούν πως αυτός ο πολιτισμός με τον οποίο οι σύγχρονοι έχουν τέτοια προκατάληψη δεν καταλαμβάνει μια προνομιούχα θέση στην ιστορία του κόσμου, ότι μπορεί να έχει την ίδια τύχη με τόσους άλλους που ήδη χάθηκαν σε εποχές λίγο ή πολύ μακρινές, και από τους οποίους ορισμένοι δεν άφησαν πίσω τους παρά ευτελέστατα ίχνη, λείψανα που μόλις διακρίνονται ή που δύσκολα αναγνωρίζονται...
Άρα λοιπόν, όταν λένε πως ο σύγχρονος κόσμος υφίσταται κρίση, αυτό που συνήθως εννοούν είναι ότι έφτασε σε ένα κρίσιμο σημείο, ή, με άλλα λόγια, ότι επίκειται μια μεταμόρφωση λίγο ή πολύ βαθειά, ότι μια αλλαγή προσανατολισμού οφείλει αναπόφευκτα να συμβεί πολύ σύντομα, εκούσια ή ακουσία, με έναν τρόπο λίγο ή πολύ απότομο, με ή χωρίς καταστροφή. Αυτή η παραδοχή είναι απόλυτα νόμιμη και αντιστοιχεί εν μέρει σε όσα εμείς οι ίδιοι σκεφτόμαστε, αλλά μόνο εν μέρει, γιατί, για μας, που βλέπουμε τα πράγματα από μια γενικότερη σκοπιά, είναι όλη η σύγχρονη εποχή, στο σύνολό της, που αντιπροσωπεύει για τον κόσμο μια περίοδο κρίσης· φαίνεται άλλωστε πως πλησιάζουμε στην τελική έκβαση και γι αυτό γίνεται πιο αισθητός σήμερα περισσότερο από ποτέ ο ανώμαλος χαρακτήρας αυτής της κατάστασης πραγμάτων που διαρκεί μερικούς αιώνες, αλλά της οποίας οι επιπτώσεις δεν είχαν γίνει ακόμη τόσο αντιληπτές όσο γίνονται τώρα. Αυτός επιπλέον είναι ο λόγος για τον οποίο τα γεγονότα κυλούν με αυτή την επιταχυνόμενη ταχύτητα στην οποία αναφερθήκαμε στην αρχή· αναμφίβολα, αυτό μπορεί να εξακολουθήσει έτσι για κάμποσο καιρό ακόμη, αλλά όχι επ άπειρον· και μάλιστα, χωρίς να είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε ένα ακριβές όριο, έχουμε την εντύπωση πως αυτό δεν μπορεί να κρατήσει πολύ.