Βασίλισσα Βερενίκη

Ένας αστερισμός, με το όνομα «Κόμη της Βερενίκης» ή «Βερενίκης Πλόκαμος» που αποτελείται από μερικούς αστέρες και σμήνη γαλαξιών, πλανάται στο σύμπαν, από 60.000 έως 320.000.000 έτη φωτός μακριά από τη γη, και είναι ορατός στο μέσον του ουρανού κάθε άνοιξη. Πώς, άραγε, έφτασε ως εκεί το όνομα της Βερενίκης, μιας Ελληνίδας βασίλισσας της Αιγύπτου;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο έναστρος ουρανός γοήτευε και εξακολουθεί να γοητεύει τους ανθρώπους. Περιστασιακά σε πολλά παιδικά βιβλία αναφέρονται μύθοι για τους γνωστότερους αστερισμούς. Κάθε αστερισμός και μύθος και στην περίπτωσή μας η Coma Berenices ή Κόμη της Βερενίκης που πλανάται στο Σύμπαν και είναι ορατή κάθε άνοιξη.

Πριν από χρόνια η Ι. Φωκά, σε συνεργασία με τον Π. Βαλαβάνη, εξέδωσε αρχαιολογικά βιβλία γνώσεων για παιδιά (Τα αγγεία και ο κόσμος τους, Αρχιτεκτονική και πολεοδομία, Περίπατοι στην Αττική, εκδόσεις Κέδρος). Στο νέο της βιβλίο δουλεύει διαφορετικά. Πατώντας με το ένα πόδι στην Ιστορία και με το άλλο στη φαντασία της συνθέτει ένα ιστορικό παραμύθι βασισμένο σε μια αληθινή ιστορία για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστες λεπτομέρειες.

Ξεκινώντας από υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα η συγγραφέας γράφει, ποιητική αδεία, για τη Βερενίκη από την Κυρηναϊκή που βασίλεψε στην Αλεξάνδρεια με τον άντρα της Πτολεμαίο Γ' Ευεργέτη τα χρόνια 246-221 π.Χ. Με γλαφυρότητα διηγείται τη ζωή της Βερενίκης στην Αίγυπτο, την αγάπη για τον άντρα της, τους πολέμους και τις νίκες του, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στη διακυβέρνηση του κράτους. Και για να περάσει στον μύθο που συνοδεύει τον αστερισμό που πήρε από τους αστρονόμους το όνομα της αρχαίας βασίλισσας στηρίχθηκε σ' ένα δίστιχο που σώζεται στα αρχαία ελληνικά και αποδίδεται στον ποιητή Καλλίμαχο, δάσκαλο της Βερενίκης: «Ο Κόνων είδε στους αιθέρες την πλεξούδα της Βερενίκης, που εκείνη αφιέρωσε στους θεούς...».

Η Ι. Φωκά αποφεύγει με μαεστρία τον σκόπελο επάνω στον οποίο σκοντάφτουν συνήθως όσοι καταπιάνονται με την ανάπλαση της ζωής σε περασμένες εποχές. Μιλάμε για τον διδακτισμό και το «μπούκωμα» του κειμένου με κάθε πιθανή και απίθανη ιστορική πληροφορία. Φυσικά και στην ιστορία της Βερενίκης αναφέρονται ιστορικά πρόσωπα, τοποθεσίες και συνήθειες της εποχής αλλά με διακριτικότητα και μόνο όταν εξυπηρετούν την εξέλιξη της πλοκής. Έτσι παράλληλα με την παραμυθένια ιστορία της Βερενίκης σκιαγραφούνται η πνευματική ζωή στην Αλεξάνδρεια και η προσωπικότητα μιας διανοούμενης γυναίκας των ελληνιστικών χρόνων.

Ακόμη, ένα εισαγωγικό κείμενο μιλάει για τις μελέτες του αστρονόμου Τίχο Μπράχε -και του συνεργάτη του Γιοχάνες Κέπλερ- ο οποίος κατέγραψε και σημείωσε στο σύγγραμμά του Πίνακες Ροδολφικοί τον αστερισμό της Κόμης, ενώ δύο κείμενα στο τέλος αναφέρονται στην ιστορία της Βερενίκης και του Πτολεμαίου και στις επιστημονικές αναζητήσεις των αρχαίων και των νεότερων αστρονόμων και χαρτογράφων του ουρανού.

Καιρό είχε να κυκλοφορήσει μια τόσο φινετσάτη και καλαίσθητη έκδοση για παιδιά. Τούτο οφείλεται στο θαυμάσιο κείμενο και στην εικονογράφηση την οποία επιμελήθηκε η συγγραφέας. Στο εξώφυλλο μια σύνθεση της Oxana Chaus δημιουργεί την πρώτη καλή εντύπωση. Ανοίγοντας, έκπληξη: μια πληθώρα εικόνων, από παλιές καρτ ποστάλ ως αρχαιολογικές φωτογραφίες, χαλκογραφίες και πίνακες του 19ου αιώνα, ταιριασμένα όμορφα με παλιούς αστρονομικούς χάρτες. Και όλα αυτά τοποθετημένα με αισθητική οικονομία μέσα σε ένα πασπαρτού στο χρώμα του νυχτερινού ουρανού.



Μαρίζα Ντεκάστρο (παιδαγωγός και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 24-02-2002