Κοινωνιολογία του ρεμπέτικου

Στόχος αυτής της μελέτης είναι η διερεύνηση των κοινωνιολογικών και εθνολογικών διαστάσεων του ρεμπέτικου τραγουδιού, που κυριάρχησε για μισό αιώνα περίπου στη λαϊκή παράδοση των αστικών κέντρων της χώρας μας και συνιστά εκδήλωση-κλειδί για την κατανόηση των δομών και της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας καθώς και για την ανεύρεση της -δυσεύρετης- νεοελληνικής πολιτισμικής μας ταυτότητας. Η σύγκριση των δεδομένων της διεθνούς έρευνας και των αποτελεσμάτων της ανάλυσης δείγματος ρεμπέτικων τραγουδιών αποδεικνύεται πολύτιμη και επιτρέπει στον συγγραφέα να προσδιορίσει τα στοιχεία που καθιερώνουν το ρεμπέτικο ως πολιτισμικό φαινόμενο του αστικού κέντρου, και να κωδικοποιήσει τα ταξικά, κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά των υποπρολεταριακών κύκλων.






Ξεφυλλίζω με συγκίνηση τη νέα, μερικώς αναθεωρημένη έκδοση της μελέτης τού Στάθη Δαμιανάκου «Κοινωνιολογία του ρεμπέτικου». Δημοσιευμένη στα 1976 από τις εκδόσεις «Ερμείας», υπήρξε ένα από τα πρώτα βιβλία που επιχείρησαν να προσεγγίσουν κοινωνιολογικά αυτό το πολυεδρικό κοινωνικό φαινόμενο -ένα βιβλίο που τότε, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, διαβάσαμε με προσήλωση, ανακαλύπτοντας, παράλληλα, τον Μάρκο και τον Τούντα, τον Παπαϊωάννου και τον Τσιτσάνη, τον Ροβερτάκη, τον Ασίκη, τον Κερομύτη, τον Τζουανάκο -τις πολλές εκφάνσεις ενός τραγουδιού μεγάλης υποβολής και αφτιασίδωτης αλήθειας- συντελώντας, ωστόσο, άθελά μας κι εμείς, στην απογύμνωσή του ρεμπέτικου από κάθε ιδιαίτερη κοινωνική σημαντική, στην εμπορευματοποίηση, στη «μουσειοποίησή» του, στην οριστική του παρακμή. Το βιβλίο τότε δεν ευτύχησε: δυσεύρετο από τους πρώτους κιόλας μήνες της έκδοσής του, χάθηκε σύντομα από τις προθήκες και ίσως λησμονήθηκε. Προϊόν της φλογερής ερευνητικής περιέργειας ενός νεαρού μελετητή, που χρησιμοποιεί για την ανάλυσή του στρουκτουραλιστικά, σημειολογικά και μαρξιστικά εργαλεία, η μελέτη του Δαμιανάκου μπορεί σήμερα να διαβαστεί όχι μονάχα σαν κοινωνιολογική έρευνα, αλλά και σαν αποχαιρετισμός στις ύστατες εκδηλώσεις των παραδοσιακών μορφών κοινωνικότητας -στο λαϊκό πολιτισμό, μ' άλλα λόγια, που, ψυχορραγώντας ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ενταφιάστηκε οριστικά μετά τη Μεταπολίτευση.



ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/02/2002