Η γενιά του τριάντα

Άλλη τύχη περιμένει ένα δοκίμιο δημιουργικού χαρακτήρα, που έχει τα ίδια προνόμια μακροζωίας με ένα λογοτεχνικό έργο, και άλλη τύχη περιμένει μια κριτική μελέτη όπως η παρούσα, που πρωτοδημιοσιεύτηκε το 1977. Δεν είναι επομένως περίεργο αν προσωπικά υπερηφανεύομαι για το γεγονός ότι το βιβλίο μπόρεσε να αντέξει σε διαδοχικά κύματα ανάγνωσης μες στα εικοσιπέντε χρόνια που ακολούθησαν την πρώτη του κυκλοφορία.
Η θεματική του βιβλίου έχει την αφετηρία της σε μια σειρά μαθήματα στη Θεσσαλονίκη, τον χειμώνα του 1975-1976, στην παλαιά Φιλοσοφική Σχολή, και, αν δεν κάνω λάθος, στην αίθουσα 24. Θυμάμαι πάντως την αίθουσα κατάμεστη από φοιτητές (ανάμεσά τους ο τεταρτοετής Μιχάλης Πιερής, αλλά και οι Θωμάς Κοροβίνης και Μαρία Μαυραγάνη), από νέους βοηθούς, ξεχώριζαν ο Ξ. Α. Κοκόλης και ο Γ. Κεχαγιόγλου με τις παρατηρήσεις τους και με τις ενστάσεις τους αλλά, και οι νεότερες Χ. Ανεμούδη και Ν. Λυκούργου, καθώς και σταθερούς ακροατές κάθε ηλικίας. [...]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Μερικές πρόσφατες εξελίξεις στη μελέτη της "Γενιάς του Τριάντα"
Έργα που μνημονεύονται με βραχυγραφία
1 Αντικείμενο και χρονικά όρια
2 Κριτική των πηγών
Μέρος Πρώτο: Η ΑΦΕΤΗΡΙΑ
3 Ο 20ός αιώνας
4 Η ευρωπαϊκή σκοπιά
5 Γηγενείς, πρόσφυγες και κοσμογυρισμένοι
6 Ο δογματισμός του Φώτου Πολίτη
7 Η " άρνηση " του Φώτου Πολίτη
8 Ο δογματισμός και το δαιμόνιο. Το πνεύμα
9 Η ηθογραφία
10 Το "Φθινόπωρο" και η απελευθέρωση από το ρεαλισμό
11 Ηττοπάθεια και Καβάφης
12 Η εσωτερική περιπέτεια του Ι. Δραγούμη και η ημερολογιακή της μαρτυρία
13 Νιάτα και ταχύτητα
14 Η δύσκολη τέχνη
Μέρος Δεύτερο: ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΖΥΜΩΣΕΙΣ
15 Μαρτυρίες μιας νέας συνείδησης
16 Τι εννοούμε με "γενιά του Τριάντα"
17 Ιδεολογικός ανταγωνισμός
18 "Το ιδεολογικό μέτωπο" του μαρξισμού
19 "Το φως που καίει", "Νέοι Πρωτοπόροι" και "Ιδέα"
20 Νιότη
21 Πέρα από τον κομμουνισμό
22 Η ιδεολογική ζύμωση
23 Πρωτοπορία και κοινότητα
24 Ίντελιγκέντσια και ελίτ
25 Η πρωτοπορία της ελληνικής ιντελιγκέντσια: "Η Τέχνη από το λαό για το λαό"
26 Φουτουρισμός και επανάσταση
27 Ξένοι μοντέρνοι ποιητές
Μέρος Τρίτο: Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
28 Απόπειρες ανανέωσης της ποίησης
29 Γιώργος Σαραντάρης 1933, 1934, 1935
30 Ο Νικήτας Ράντος και η καθολική επανάσταση
31 "Πρόδρομοι" ή "πρωτοπόροι";
32 "Στροφή", 1931
33 "Στροφή" και βίωμα Καρυωτάκη
34 Η θεωρία της εσωτερικής περιπέτειας
35 Πάλι το βίωμα Καρυωτάκη και η απόρριψη του
36 Ο αφανισμός του καρυωτακισμού: ο υπερρεαλισμός
37 Υπερρεαλισμός υπέρ και κατά: α, κατά
38 Υπερρεαλισμός υπέρ και κατά: β, υπέρ
39 Υπερρεαλισμός και "Υψικάμινος"
40 Η ποίηση του Ελύτη και ο υπερρεαλισμός
41 Ο Ελύτης πώς τον αντιμετώπισαν μερικοί κριτικοί
42 Το "Μυθιστόρημα" του Σεφέρη: κληρονομιά κι ανανέωση στον ποιητικό λόγο
43 Μια νέα κοινή στην ποιητική γλώσσα
44 Ο Ρίτσος και οι πρώτοι αντίκτυποι της παρουσίας του
45 Η καλλιτεχνική συνειδητοποίηση του Ρίτσου
Μέρος Τέταρτο: Ο ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
46 Η αναστολή της ελευθερίας και ο μονόλογος του αστισμού
47 Το δόγμα της ελληνικότητας
48 Μακρυγιάννης και Θεόφιλος
49 Το "μυστηριακό ξημέρωμα στο Αιγαίο"
50 Η ανανέωση της αφηγηματογραφίας σε σχέση με την ποίηση
51 Προσαρμογή και δυσφορία ποιητών μπρος στην 4η Αυγούστου
Μέρος Πέμπτο: ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙΡΩΝ
52 Η χαμένη παράδοση και οι νέες ανάγκες της αφήγησης
53 Η στάση του αφηγητή μπρος στην πραγματικότητα
54 Ζητήματα αφηγηματικής οικονομίας
55 Η ειρωνική αποστασιοποίηση
56 Η περιπέτεια και οι ήρωες της
57 Η παρουσία της νέας πεζογραφίας
58 Η τραγική υποβολή του λαϊκότροπου λόγου. "Ιστορία ενός αιχμαλώτου"
59 Η πρόσκρουση της πραγματικότητας πάνω στη φιλολογία. "Το νούμερο 31328"
60 Τα όρια της δημοτικιστικής εκζήτησης. "Η ζωή εν τάφω"
61 Αυτοβιογραφία, ρεαλισμός και επιδιώξεις του αφηγητή
62 Ο ελληνικός εσωτερικός μονόλογος
63 Η αμφισβήτηση του εξωτερικού. Σ. Ξεφλούδας
64 Η ένοχη αφήγηση ή ο Ν. Γ. Πεντζίκης πριν από τον εσωτερικό μονόλογο και μετά
65 Η αμφισβήτηση του αφηγηματικού υλικού
66 "Το θείο τραγί" του Σκαρίμπα: η εξουσία της γλώσσας και η αυτοκαταστροφή της
67 Ο Αλκ. Γιαννόπουλος και ο ανύπαρκτος ήρωας
68 Από το αφήγημα στο μυθιστόρημα
69 Ο παθητικός ήρωας και η συγκατάβαση του Α. Τερζάκη
70 Το δίκιο των άλλων ή το αποκεντρωμένο μυθιστόρημα του Γ. Θεοτοκά
71 Συγκινησιακός παράγοντας και προοπτική στον Κ. Πολίτη
72 Ο "παράξενος καθηγητής" του Μ. Καραγάτση. "Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν"
73 Η στροφή προς το παρελθόν μετά την 4η Αυγούστου