Απόδραση από το χρόνο

1998. Η ανθρωπότητα έχει φτάσει στο χείλος της καταστροφής. Πόλεμοι, οικονομική κρίση, ανεργία, πείνα, εγκληματικότητα. Μια νέα μορφή μόλυνσης εξαπλώνεται ταχύτατα και απειλεί τον πλανήτη με τρομακτική οικολογική καταστροφή.
Για όλα αυτά τα δεινά ευθύνονται λανθασμένες πολιτικές και επιστημονικές επιλογές που έγιναν τη δεκαετία του '60. Αν μπορούσαμε ν' αποδράσουμε από το χρόνο, να γυρίσουμε πίσω στο 1960, να επανορθώσουμε...
Στο Καίμπριτζ, ο Ρένφρου, επικεφαλής μιας ομάδας επιστημόνων, επιχειρεί, χρησιμοποιώντας ταχυόνια, άυλα σωματίδια που κινούνται με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, να επικοινωνήσει με το παρελθόν, να στείλει μηνύματα στους ανθρώπους του '60, να τους ειδοποιήσει, να τους σταματήσει...

1963. Ο δυτικός κόσμος βιώνει τη χρυσή του εικοσαετία. Είναι η εποχή των sixties, των φιλόδοξων διαστημικών προγραμμάτων, του ροκ εντ ρολ, της ελευθερίας της έκφρασης, των μεγάλων αυτοκινήτων, αλλά και του Βιετνάμ... Ο Γκόρντον, ένας νεαρός, προικισμένος και φιλόδοξος φυσικός κάνει ένα πείραμα πυρηνικής φυσικής μέσα σ' ένα εχθρικό κοινωνικό και πανεπιστημιακό περιβάλλον. Διαπιστώνει με περιέργεια, ανησυχία και στο τέλος με ελπίδα ότι το πείραμά του παρεμποδίζεται από ανεξήγητης προέλευσης παράσιτα που φαίνεται να έρχονται από το μέλλον...

Θα καταφέρει ο Ρένφρου να αποδράσει από το χρόνο; Θα μπορέσει να στείλει στο παρελθόν στοιχεία ικανά να επηρεάσουν το παρόν και το μέλλον; Θα κατορθώσει ο Γκόρντον να «διαβάσει» τα μηνύματα και να αντιδράσει εγκαίρως;

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα «αναρχικά» σύμβολα της φανταστικής λογοτεχνίας υποδηλώνουν στο βάθος την επιβεβαίωση του «άλλου εαυτού», από τον οποίο μοιάζει να εκπορεύονται, υπονοώντας με τη σουρεαλιστική μορφή τους μια ανερμήνευτη ανθρώπινη δύναμη. Μια δύναμη που η διαπίστωσή της θα επιτρέψει στον κάτοχό της όχι μόνο την κατάκτηση του προαναφερθέντος άλλου εαυτού, αλλά και την κατάκτηση του αγνώστου, στα έγκατα του οποίου ενυπάρχει ενδεχομένως η γενεσιουργός μήτρα-αρχή, απ' όπου και θα αξιωθεί την απάντηση στο «προς τι» και στο «γιατί» της άσκοπης δημιουργίας. Τα σύμβολα, ως μυστηριώδη αινίγματα, δεν υπόσχονται μόνο τη μελλοντική λύση τους, αλλά, κυρίως, την αποκρυπτογράφησή τους, ώστε απογυμνωμένα να οδηγήσουν στην προαναφερθείσα κατάκτηση αλλά και στην αποκάλυψη του μεγάλου κοσμικού μυστικού. Το πλέον εντυπωσιακό σύμβολο, απ' αυτή την άποψη, με άπειρες διακλαδώσεις και ερμηνείες, είναι το ταξίδι στο Διάστημα, που δεν εξαντλείται μόνο στην επιστημονική εκδοχή του, αλλά ευαγγελίζεται κατ' ουσίαν την εκπόρθηση του εν λόγω μυστικού. Το ταξίδι στο χρόνο ξεπερνά και αυτή την κατάκτηση, και στοχεύει στην κατάθεση του ανθρώπου ως υπερ-όντος δημιουργημένου να πραγματοποιήσει το «αδύνατο», ανεξαρτήτως των εξωτερικών λόγων για τους οποίους επιχειρείται. Το πραγματοποίησε πρώτος ο Χ.Τζ. Ουέλες. «Η μηχανή του χρόνου», που «κατασκεύασε» το 1895, ταξιδεύει στο μέλλον για να επισημάνει τη λανθασμένη πορεία του ανθρώπου, υπογείως, όμως, «αγγίζει» το χάος και το σκότος. (Λίγο-πολύ όλοι οι συγγραφείς του είδους προς τα εκεί κατευθύνονται.)



Ταξίδι στο χρόνο



Ο Γκρέγκορι Μπένφορντ (ΗΠΑ - Αλαμπάμα 1941), φυσικός, ερευνητής και συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, ευθυγραμμίζεται απολύτως με τους προκατόχους του, ιδιαίτερα μάλιστα με τον Ουέλς. Θα επιχειρήσει όχι ένα κλασικό φανταστικό ταξίδι στον αμφιλεγόμενο χρόνο, αλλά την επιστημονική προσπάθεια αποστολής μηνύματος προειδοποίησης στο παρελθόν. Προειδοποίησης που αφορά την επιτακτική επανεκτίμηση της πορείας μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, η μετεξέλιξη της οποίας, αν συνεχιστεί, θα επιφέρει τρομακτικές επιπτώσεις στο μελλοντικό άνθρωπο. Η περιγραφή της πραγματικότητας που «επιμένει» μέσα σε αυστηρά αναγνωρίσιμο ρεαλιστικό πλαίσιο, αποδεικνύει την επαφή του συγγραφέα με αυτή, τη γνώση της σε βάθος και την ως εκ τούτου αναγκαιότητα της επαναδιαπραγμάτευσής της από πλευράς δημοτικών αρχόντων, και όχι μόνο. Διότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η «παρουσίασή» της ξεπερνά το συμβολισμό μιας επινοημένης μυθολογίας προς χάριν της κοινοποίησης μιας ιδέας, και αποκτά τεράστια «βιολογική» σημασία, υπό την έννοια ότι ο αναγνώστης-κόσμος-αποδέκτης συμμερίζεται και αυτός τις «ανησυχίες» του συγγραφέα, παραμορφωμένες, βέβαια, για τις ανάγκες του μυθιστορήματος, ενδεικτικές, ωστόσο, του κλίματος που τις προκάλεσε, εκεί γύρω στα 1979 που το συνέλαβε. Τότε, σύμφωνα με τον εξωτερικό φλοιό του, «φαντάστηκε» την ανθρωπότητα, στα τέλη του 20ού αιώνα, στα πρόθυρα ολοκληρωτικής κατάρρευσης, επί παγκοσμίου επιπέδου. Υπεύθυνη, η «ανέμελη», αλλά ανεύθυνη κατά βάθος γενιά του 1960 με τους λανθασμένους κοινωνικοπολιτικούς και επιστημονικούς πιθανώς χειρισμούς της, που οδήγησαν στην εν λόγω κρίση. Τα δύο κορυφαία ιστορικά γεγονότα της, ο «βρόμικος» πόλεμος του Βιετνάμ και η δολοφονία του Αμερικανού προέδρου Τζον Κένεντι, στις 22 Νοεμβρίου 1962, δεν φαίνεται να την καθιστούν ικανή να συνειδητοποιήσει την ορατή πλέον διάβρωσή της. Αποτέλεσμα της έλλειψης διορατικότητας, το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η παγκόσμια κοινότητα. Η επιστημονική, όμως, οικογένεια του μέλλοντος, όπως ήδη προειπώθηκε, θα επιχειρήσει να την προειδοποιήσει σε μια προσπάθεια να αποτρέψει το μοιραίο. (Στο βάθος φιλοδοξεί, αν επιτύχει, να «προχωρήσει» ακόμη πιο πέρα.)



Αυθεντικά δεδομένα



Ο Γ.Μ. επιλέγει τη «σκληρή» ε.φ., υποκλάδο του είδους, που βασίζεται σε αυθεντικά επιστημονικά δεδομένα, προκειμένου να εκθέσει τις αγωνιώδεις ανησυχίες του. Στο μυθιστόρημά του αυτό γίνεται φανερό. Η επιστημονική σκέψη που ασχολείται με το πρόβλημα παρουσιάζεται καθαρά και με ακρίβεια. Απ' αυτή την άποψη, η ατμόσφαιρα των εργαστηρίων και των επιστημόνων που εργάζονται σε αυτά περιγράφεται με ρεαλιστική αμεσότητα. Το γεγονός δίνει την ευκαιρία στο συγγραφέα να «γνωρίσει» στον αναγνώστη και όλους τους εκπροσώπους της επιστημονικής κοινότητας, όντας και ο ίδιος μέλος της. Ο συντηρητικός, ο επιφυλακτικός, ο τολμηρός, ο ενθουσιώδης, ο αυθόρμητος, ο διορατικός, ο ριψοκίνδυνος, ο διστακτικός, ο οραματιστής, ο ρεαλιστής, ο συμβιβασμένος, ακόμη και ο ρομαντικός καταθέτουν τα διαπιστευτήριά τους στις σελίδες του έργου και με το λόγο τους και με την πράξη τους. Με την ίδια εξάλλου εύστοχη οπτική σχεδιάζει και τον καθημερινό άνθρωπο και των δύο χρονικών περιόδων. Η «χαρούμενη» εποχή του '60 και η «σκυθρωπή» περίοδος του '98 εμφανίζονται με σκηνές ζωντανής καθημερινότητας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό αστικό τοπίο τους. Φυσικά η επιστήμη είναι παρούσα, δίνοντας και τον τόνο σε όλο το έργο. Ομως, ακόμη και στις σελίδες εκείνες που «παίζει» τον πρώτο ρόλο, δεν επικαλύπτει ούτε υποσκελίζει τη λογοτεχνία, η οποία και διατηρεί τον κυριαρχικό λόγο της σε όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος, υποβοηθώντας κατά κάποιον τρόπο στην κατανόηση ακόμη και ενός δύσκολου επιστημονικού πειράματος. Οπως αυτά που διεξάγονται, για παράδειγμα, με τα ταχυόνια, αντικείμενα που κινούνται γρηγορότερα από το φως και που ενδεχομένως θα μπορέσουν να μεταφέρουν το «μήνυμα» στο παρελθόν. Ως εκ τούτου, είναι φανερό ότι ο Γ.Μ. δεν επιλέγει το σύμβολο για να περιγράψει την απόλαυση μιας παράδοξης διαδρομής στο χρόνο, αλλά για να ρίξει ένα ανήσυχο βλέμμα στην Ιστορία. Η αποκαλυπτική ποιοτική γραφή του δεν εξαντλείται μόνο στη σωστή και κομψή διεκπεραίωση του μύθου, αλλά, κυρίως, επιμένει, χρησιμοποιώντας την εύστοχα, στη μετάδοση του μηνύματος. Η ουσία αυτού ακριβώς του δυσοίωνου, καθόλου πλέον συμβολικού, μηνύματος το καθιστά, στην προέκτασή του, και απαλλαγμένο από το μυθιστορηματικό του περίβλημα, ανατριχιαστικά επίκαιρο. Αντανάκλαση της σύγχρονης, επικίνδυνης, αβέβαιης και ασταθούς εποχής, το μυθιστόρημα του Γ.Μ. επιβεβαιώνει την ε.φ. ως λογοτεχνική ταυτότητά της.

Δημιουργική η μετάφραση των Τεύκρου και Ανδρέα Μιχαηλίδη, μεταφέρει το πνεύμα, την ατμόσφαιρα και το ύφος του έργου εις τα καθ' ημάς με άψογη λογοτεχνική αποτελεσματικότητα.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 27/01/2006