Η Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη

Η Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη
Από το ομότιτλο διήγημα του Μ.Καραγάτση

Ο Καραγάτσης ήξερε να γίνεται τολμηρός – πιο τολμηρός από ό,τι επέτρεπε η εποχή του. Ωστόσο, δεν είναι μια από τις «υποχρεώσεις» του συγγραφέα να ξέρει να επιλέγει τον παραλληλισμό, τη μεταφορά και να φωτίζει το νόημα; Κι αυτό κάνει περιγράφοντας τη ζωή ενός απόκληρου, του Χρήστου Νεζερίτη, που σέρνεται στις πιο εξαθλιωμένες γειτονιές και στα πιο ύποπτα στέκια στο λιμάνι του Πειραιά – σε έναν χρόνο που θυμίζει τη ζωή στη δεκαετία του ’50. Ο Νεζερίτης, ένα πρεζάκι της τελευταίας υποστάθμης, είναι αποδεκτός μόνο από τη δύστυχη μάνα του… Κατά τα αλλά, περιφέρεται – σέρνεται στην κυριολεξία – από καπηλειό σε καπηλειό προκειμένου να βρει την πρέζα του. Με αφορμή αυτό το ανθρώπινο κουρέλι, το οποίο ο Καραγάτσης σκιαγραφεί με ακρίβεια μέσα από μια σατιρική γραφή, όπου το τραγικό φιλοτεχνείται με τα πιο λεπτά υλικά του ανθρωπισμού και της τρυφερότητας, ο συγγραφέας υποβάλλει σε μιαν εξοντωτικά σκληρή κριτική το κοινωνικοπολιτικό κατεστημένο και συντάσσει ένα συντριπτικό «κατηγορώ» ως συναρπαστική προβολή πάνω στον καμβά των ημερών του Πάσχα.

Το θείο δράμα του θεανθρώπου, το υπέρτατο, το ιερό και αμόλυντο, παραλληλίζεται με τη δραματική ύπαρξη ενός έκπτωτου της κοινωνίας: ο Ιησούς λαμβάνει τη μορφή του δύστυχου Πρεζάκη κι ο Πρεζάκης τη μορφή του Ιησού! Μέσα σε αυτήν την τραγική ανθρώπινη συνθήκη που ο Καραγάτσης αποφορτίζει με τη χρήση της λεπτής σάτιρας, καυτηριάζεται ταυτόχρονα και η εθνική τραγωδία του Εμφυλίου – στην πιο εκχυδαϊσμένη της εκδοχή…

Τη συναρπαστική αυτήν ιστορία, η οποία στη συνέχεια αποθεώνεται μέσα από μια λυτρωτική Ανάσταση, μας χαρίζουν σε μορφή κόμικς οι γνωστοί μας πλέον Θ. Πέτρου και Δ. Βανέλλης. Η αρχή έγινε με μιαν ιστορία που έφερε την υπογραφή του Δημοσθένη Βουτυρά, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες διηγηματογράφους και πεζογράφους της ελληνικής λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου. Στα έργα του περιγράφει κυρίως τις περιπέτειες των φτωχών ανθρώπων, των περιθωριακών και των απόκληρων. Έτσι, μας ξάφνιασαν ευχάριστα με το κόμικς «Παραρλάμα και άλλες ιστορίες του Δημοσθένη Βουτυρά». Ακολούθησε το «Γιούσουρι και άλλες φανταστικές ιστορίες», μια σπουδή σε κείμενα των Καρκαβίτσα, Καβάφη, Παπαδιαμάντη και άλλων.

Πρόσωπα, ατμόσφαιρες, χωροταξία αλλά και η μυρωδιά της εποχής αποτυπώνονται από το πενάκι του Θ. Πέτρου, που χρωματίζει έναν ολόκληρο κόσμο με κίνηση και εσωτερικότητα μέσα από την εικαστική αφήγηση της ιστορίας. Το σκίτσο του αποτυπώνει τη βαθύτητα των προσώπων – κυρίως του Πρεζάκη –, αναδεικνύοντας ωστόσο τη σατιρική αφηγηματική διάθεση μιας τραγικής διήγησης. Από τη μεριά του και για άλλη μια φορά, ο Βανέλλης αξιοποιεί σεναριακά με τον καλύτερο τρόπο τα κείμενα των συγγραφέων, μένοντας πιστός στο πνεύμα των έργων και στις ιδιαιτερότητες της αφήγησης μέσω ενός κόμικς.

Το Ποντίκι, 11/6/2015

Οταν η λογοτεχνία γίνεται εικόνα

Η λογοτεχνία τροφοδοτεί με σενάρια τα κόμικς. Βλέπουμε όχι μόνο ξένους, αλλά και εγχώριους δημιουργούς να καταπιάνονται με κάποιο αγαπημένο τους ανάγνωσμα, δημοφιλές και πολυδιαβασμένο, ή κάτι πιο προσωπικό, ένα λιγότερο γνωστό μυθιστόρημα ή διήγημα που σημαίνει πολλά γι’ αυτούς, και να το αποδίδουν ως γκράφικ νόβελ. Και τελευταία έχουμε δει αξιόλογες τέτοιες δουλειές. Πέρσι ο Γιώργος Τσιαμάντας διασκεύασε το διήγημα «Η Παναγιά η Χελιδονού» της Γαλλίδας συγγραφέως Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Το εγχείρημα ήταν πετυχημένο, ο δημιουργός με ένα προσωπικό στυλ, που αποτυπώνει το βουκολικό στοιχείο της ελληνικής φύσης, την παγανιστική μυθολογία και τις εκκλησιαστικές παραδόσεις, επέτρεψε να βγει μια όμορφη κόμικς ιστορία (εκδ. Comicdom Press). Την ίδια χρονιά, ο Soloup εξέπληξε τους πάντες με το «Αϊβαλί» (εκδ. Κέδρος), αυτό το αριστούργημα για τη μικρασιατική πόλη του τότε και του σήμερα, το οποίο «πάτησε» σε κείμενα των Αϊβαλιωτών λογοτεχνών, των Ελλήνων Φώτη Κόντογλου, Ηλία Βενέζη, Αγάπης Βενέζη-Μολυβιάτη και του Τούρκου Αχμέτ Γιορουλμάζ.

Και, βέβαια, είναι ο σεναριογράφος Δημήτρης Βανέλλης και ο σχεδιαστής Θανάσης Πέτρου που έχουν ξεκινήσει μια σειρά κόμικς βασιζόμενοι στην ελληνική λογοτεχνία, μια πρωτοβουλία που εγκαινιάστηκε από τις εκδόσεις Τόπος. Με την πρώτη τους απόπειρα να κυκλοφορεί το 2011, με τίτλο «Παραρλάμα και άλλες ιστορίες του Δημοσθένη Βουτυρά», και τη δεύτερη το 2012, «Το Γιούσουρι και άλλες φανταστικές ιστορίες», βασισμένες σε κείμενα των Καβάφη, Καρυωτάκη, Καρκαβίτσα, Ροδοκανάκη, Νικολαΐδη του Κύπριου και Παπαδιαμάντη, τώρα, στην τρίτη τους προσπάθεια και σίγουρα πιο έμπειροι, δοκιμάζονται στον Μ. Καραγάτση.

Ο Πέτρου και ο Βανέλλης μεταφέρουν σε κόμικς το λιγότερο γνωστό διήγημα του Καραγάτση «Η Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη» και κάνουν έξοχη δουλειά. Σε άρτια δουλεμένα και στημένα καρέ, και διατηρώντας τον ζωηρό, αληθοφανή λόγο και τον μυθοπλαστικό χαρακτήρα του Ελληνα λογοτέχνη, αφηγούνται τη αλληγορική περιπλάνηση ενός ανθρώπου εξαρτημένου από την ηρωίνη.


Το σκηνικό είναι ο Πειραιάς τη δεκαετία του ’30. Ο ναρκομανής Χρήστος Νεζερίτης είναι ένας ανεπιθύμητος από την κοινωνία, ένας παρίας, που έχει τη δική του παράλληλη Εβδομάδα των Παθών. Οταν θα βρεθεί σε έναν καφενέ, για να τον περιγελάσουν, θα τον βάλουν να αφηγηθεί κάτι. Εκείνος θα πει μια παραβολή για έναν πλούσιο που πάντρευε την κόρη του, αλλά η υψηλή κοινωνία αρνείται την πρόσκληση. Και στο τραπέζι του γάμου, σε κάποιον άλλον Μυστικό Δείπνο, «μαζεύτηκαν λέτσοι και πειναλέοι και απένταροι αριστοκράτες». Αφού τελειώσει την αφήγησή του, ο Πρεζάκης διώκεται κλοτσηδόν από τον καφενέ. Τον περιμαζεύει η μητέρα του και του φέρεται στοργικά. Ομως εκείνος θα κυλήσει πάλι στην πρέζα, θα βρεθεί στη φυλακή και θα κατηγορηθεί από την αστυνομία ως κομμουνιστής, λόγω της ιστορίας που είχε πει στον καφενέ. Πεθαίνει στο κρατητήριο από υπερβολική δόση. Και ανασταίνεται. Εχει μια δεύτερη ευκαιρία να δει τη ζωή καθαρός πλέον, εξαγνισμένος.

Κοινωνική σάτιρα

Η «Μεγάλη Βδομάδα του Πρεζάκη» είναι μια σάτιρα απέναντι στην κοινωνία. Μια κριτική απέναντι στην υποκριτική φιλευσπλαχνία των θρησκόληπτων, στη στάση και τις διδαχές της Εκκλησίας, στον ρόλο της εξουσίας. Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που δεν άντεξε τις πληγές που του άφησε μια γυναίκα που ήταν «πολύ όμορφη και πολύ έξυπνη γι’ αυτόν», και βρήκε τη σκοτεινή λύτρωση στα ναρκωτικά. Και ο τρόπος που αυτό το διήγημα έχει περάσει στο χαρτί ως κόμικς είναι υποδειγματικός. Ο Βανέλλης φτιάχνει ένα ταχύ και συμπαγές σενάριο, με ουσία και αμεσότητα. Και ο Πέτρου, ένας χαρισματικός σχεδιαστής όπου τα καρέ του ξεχωρίζουν τόσο για τη λεπτομέρεια και τους χρωματισμούς όσο και για την εκφραστικότητα των πρόσωπων (ο οποίος πρόσφατα είδε το «Πτώμα» που είχε συνδημιουργήσει με τους Τάσο Ζαφειριάδη και Γιάννη Παλαβό να μεταφράζεται στα γαλλικά), υφαίνει εικόνες γεμάτες ζωντάνια. Είτε πρόκειται για ρεαλιστικές σκηνές όπου πετυχαίνει το πνεύμα της εποχής, είτε για τη διάσταση του ονειρικού κατά το καταραμένο γαλήνεμα του ήρωα από την πρέζα.

Η Καθημερινή, ΒΙΒΛΙΟ 01.08.2015