Ανθολογία ρωσικού διηγήματος του μεσοπολέμου

Έκπτωση
30%
Τιμή Εκδότη: 18.50
12.95
Τιμή Πρωτοπορίας
+
275518
Συγγραφέας: Ανθολογία
Εκδόσεις: Πλέθρον
Σελίδες:362
Μεταφραστής:Ραχματούλινα, Τάνια
Ημερομηνία Έκδοσης:01/12/2005
ISBN:9789603481492
Διαθεσιμότητα στα βιβλιοπωλεία μας
Αθήνα:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες
Θεσσαλονίκη:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες
Πάτρα:
Με παραγγελία σε 2-5 εργάσιμες ημέρες

Περιγραφή


ΚΡΙΤΙΚΗ



Οσον αφορά τις αισθητικές προτιμήσεις του διαδόχου τού Λένιν, Στάλιν, τις γνωρίζουμε πολύ καλά, από τον ζντανοφσισμό και τον αθλιωδέστατο σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Τώρα, σχετικά με την περίφημη ουδετερότητα του πρώτου για θέματα τέχνης, έχουμε να θυμόμαστε, εκτός των άλλων, ότι ο πρώτος ηγέτης των μπολσεβίκων είχε εκφρασθεί και δημόσια εναντίον στίχων του Μαγιακόφσκι (βλ. πάλι Βογιάζο). Ας τονιστεί αυτό για τον δήθεν ανεκτικό Λένιν, γιατί ο διδακτισμός και η κρατική χειραγώγηση της αισθητικής γενικά, μέσα στο τραγικά ολοκληρωτικό πνεύμα μιας εξουσίας που ήθελε να δημιουργήσει το «νέο άνθρωπο», έκανε όλους ανεξαιρέτως τους υπεύθυνους συναυτουργούς σε μεγάλα εγκλήματα κατά της κουλτούρας.

Αφορμή, βέβαια, γι αυτή τη συνθηματική εισαγωγή δίνει η ανά χείρας ανθολογία ρωσικού διηγήματος του Μεσοπολέμου, της οποίας την εθύνη φέρει η μεταφράστρια, ρωσοκυπριακής (;) καταγωγής, με σπουδές πάνω στη λογοτεχνία της χώρας του Τσέχοφ. Η επιλογή των συγγραφέων είναι δική της, ενώ το αποτέλεσμα της απόδοσης είναι ικανοποιητικό.

Το συγκεκριμένο, λοιπόν, βιβλίο, έχει το μελαγχολικό αλλά και μαζί παράδοξο προσόν, δυστυχώς, να προβάλλει -ακούσια, ασφαλώς- το βιογραφικό των συγγραφέων του ως το καλύτερο ...κομμάτι μυθοπλασίας της συλλογής! Και το λέω χωρίς να αστειεύομαι: έτσι μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς τα σύντομα στοιχεία που δίνονται εισαγωγικά, πριν από κάθε διήγημα, για το έργο και την πολιτεία των δημιουργών, εκ των οποίων οι περισσότεροι εξοντώθηκαν, σωματικά ή ψυχικά, από το σοβιετικό καθεστώς.

Αυτή η προσωπική αξιολόγηση έχει να κάνει με μια ανακλαστική στάση απέναντι σε μια αρνητική μυθολογία, εφιαλτική για τα σημερινά μέτρα, μιας «επανάστασης», η οποία (όπως τόσες άλλες στο παρελθόν), θέλοντας να χρησιμοποιήσει τα όποια ιδανικά της στην εφαρμογή του μοιραίου, σιδερένιου, ιδεολογικού κοστουμιού (και) στην αισθητική, δημιούργησε την πλέον ζοφερή ατμόσφαιρα για τους συγγραφείς: ανάμεσα στους υπόλοιπους, διωκόμενους, καλλιτέχνες και αυτοί οι τελευταίοι, βρέθηκαν να πραγματοποιούν τη μεγαλύτερη υπέρβαση στην τέχνη τους, πρωταγωνιστώντας, σαν μέσα σε εικονική πραγματικότητα μιας άλλης μυθοπλασίας, στο έργο που έφτιαχνε η ίδια τους η τραγική ζωή...

Πιο συγκεκριμένα: όσα είναι γνωστά ή θρυλούνται γύρω από τον ταραγμένο βίο του Μπουλγκάκοφ, της Αχμάτοβα, του Μπάμπελ, της Τσβιετάγιεβα, του Ζαμιάτιν, του Ναμπόκοφ, του Μπούνιν και πολλών ακόμα, όταν τα βλέπουμε, έστω και τηλεγραφικά διατυπωμένα, δεν είναι λογοτεχνία εξ ορισμού;

Εν πάση περιπτώσει, επί του προκειμένου: η «Ανθολογία...» φιλοξενεί 32 συγγραφείς, αλλά όχι ισότιμα. Με την έννοια ότι η μεταφράστρια και ανθολόγος αφήνει τους συγγραφείς να εκπροσωπηθούν με ένα ή περισσότερα κομμάτια βάσει του δικού της γούστου ( δεν δίνει άλλες εξηγήσεις σχετικά με τις επιλογές της). Προφανής στόχος της είναι να πάρουμε μια γεύση από τα κατατεθειμένα διηγήματα εκείνης της πολύπαθης περιόδου, γραμμένα τόσο μέσα όσο και εκτός Ρωσίας. Και νομίζω ότι τον πετυχαίνει σε έναν βαθμό, αν και δεν είμαι σε θέση να ξέρω κατά πόσον οι μινορικοί, άγνωστοί μας συγγραφείς έχουν εκπροσωπηθεί με τα καλύτερα διηγήματά τους. Επ αυτού θα ήταν διαφωτιστική μία βιβλιογραφία, η οποία δεν υπάρχει στη συγκεκριμένη έκδοση.

Τώρα, θα ήταν κοινότοπο να υπογραμμίσει κανείς ότι η ρωσική λογοτεχνία, παλιά και νέα, είναι μια πολύ μεγάλη ιστορία, σύνθετη και δαιδαλώδης. Ο ρωσικός 19ος αιώνας γέννησε ιδέες και απίστευτους κυκλώνες στη γραφή και ο επόμενος στις αρχές του βρέθηκε, φυσιολογικά, στη σκιά, μη μπορώντας να διαχειρισθεί κατά πολύ το φοβερό υλικό που του κληροδοτήθηκε. Του έτυχε και η αλλοπρόσαλλη έως ισοπεδωτική Οκτωβριανή Επανάσταση, οπότε τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο περίπλοκα γι αυτή την «προίκα». Πάντως, ο ρεαλισμός, που είχε καλλιεργηθεί και αξιοποιηθεί τα μάλα προηγουμένως, με τις ευλογίες των σοβιετικών έγινε το κυρίαρχο ρεύμα, η βολική τεχνοτροπία για τους δημαγωγούς και «αναμορφωτές». Οποιαδήποτε άλλη εκφραστική ανησυχία, αμέσως μετά τη δίωξη του φουτουρισμού των πρώτων χρόνων της επανάστασης, καταπνίγηκε, από τις ολιγοφρενείς αισθητικές κομτάτσιες της εξουσίας και τις επιθέσεις των προγλωσσικών υπηρετών της.

Δηλαδή πριν επικρατήσει η πιο ναΐφ μορφή ρεαλισμού, η σοσιαλιστική, στις αρχές του 30, αυτό το άνωθεν φυτοφάρμακο, που δηλητηρίασε έναν από τους πιο πλούσιους, υδροφόρους ορίζοντες της παγκόσμιας δημιουργίας, κάποιες φυγόκεντροι προσπάθησαν να οργανώσουν τεχνοτροπικές υπερβάσεις. Αλλά ο ...Δράκος, όπως θα λεγε και ο Σβαρτς στο θεατρικό του έργο, παραμόνευε, και έτσι ο ρεαλισμός επικράτησε, στην πιο απλοϊκή του εκδοχή μάλιστα. Ιδιαίτερες λογοτεχνικές φωνές, πέρα από αυτές που ξέρουμε, δεν πρόλαβαν να διαγράψουν την πορεία τους, αυτολογοκρίθηκαν, μείωσαν την παραγωγή τους, άλλαξαν ύφος, σιώπησαν ή εξαφανίστηκαν.

Η Τ. Ραχματούλινα διάλεξε αυτές, κυρίως, τις μορφές να ανθολογήσει, χωρίς να παραλείψει και κάποιες άλλες με πολλά ημαρτημένα, όπως αυτή του σταλινικού Ερενμπουργκ, ας πούμε, για να πιάσει και άλλες πτυχές του φάσματος. Πάντως ο Ερενμπουργκ έχει στο ενεργητικό του καλές σελίδες.

Μια γενική παρατήρηση: τα πιο αποδοτικά κείμενα προέρχονται από φερώνυμους συγγραφείς: τον Μπούνιν, τον Ναμπόκοφ, τον Αντρέγιεφ, τον Ζαμιάτιν, την Τσβιετάγιεβα. Οι υπόλοιποι δεν κάνουν την έκπληξη, δυστυχώς. Η αφέλεια και η ευκολία στους περισσότερους κυριαρχεί.

Δεν ξέρω, αλλά πιθανόν ο τρόπος διαχείρισης των θεμάτων τους έχει σχέση με αυτή την, παραδεδομένη από το 19ο αιώνα, συναισθηματική χρήση της ρεαλιστικής γραφής, η οποία, επίσης, συνεχώς αλληθωρίζει προς το δημαγωγικό και διδακτικό. Ας όψονται οι μεγάλοι διδάσκαλοι του κοινωνικού ρεαλισμού, οι Μπελίνσκι, Χέρτσεν και Ντομπρολιούμποφ, κριτικοί που με το μονολιθικό, όσο και απλουστευτικό διδακτικό «ρωσισμό» τους παραμέρισαν άλλες τάσεις... Πάντως, κάποιος σαρκασμός, που έχει τις ρίζες του, ασφαλώς, στο γκογκολικό φαινόμενο, πάει κάπως να εκτροχιάσει το βλέμμα, αλλά με μηδαμινά αποτελέσματα. Το σχηματικό και τα καλά αισθήματα περισσεύουν, ο γλυκασμός αραιώνει το μείγμα. Κι όταν έρχεται σε βοήθεια ο νατουραλισμός δεν σώζονται πολλά. Στη μικρή, ιδίως, φόρμα, που απαιτεί τη σύλληψη του φευγαλέου με ελάχιστες αναπνοές, το σκάφος κινδυνεύει να μπατάρει... Οι Ρώσοι, ως στωμύλοι από παράδοση, δεν θα πρεπε να ξεχνούν τον Τσέχοφ...

Αλλά να που στον Αντρέγιεφ, ας πούμε, ο νατουραλισμός βιδώνει γερά σε ένα στερεό που σε τρομάζει. Οι ψυχολογικές φωτοσκιάσεις, στη συνέχεια, στον Ναμπόκοφ, οδηγούν αργά σε περιοχές όπου το γελοίο προκαλεί κόπωση και η παραίτηση γίνεται συνώνυμη της γαλήνης. Το ίδιο και με τον Μπούνιν, που οι περισσότεροι τον ξέρουν, ίσως, από τις «αγροτικές», ποιητικονατουραλιστικές σελίδες του· στα πιο εσωτερικά, αστικά, όμως, κείμενά του, μικρά και μεγάλα, γραμμένα ως επί το πλείστον στο Παρίσι, η πολύ καλά αφομοιωμένη ευρωπαϊκή, ψυχολογική πεζογραφία αλλά και η βαθύτητα του ντοστογιεφσκικού ύφους τον οδηγούν σε δραστικές εικόνες και ακαριαία ταχυδράματα.

Η έκδοση έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο μέρος των κενών που υπάρχουν στις γνώσεις μας σχετικά με τη ρωσική λογοτεχνία από το Μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα. Εχοντας μπροστά μας αυτά τα δείγματα γραφής, αυτή την, ετοιμόρροπη έστω, γέφυρα, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η ρωσική λογοτεχνία γεννά, π.χ., τον σπουδαίο, σύγχρονο Μακάνιν.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/04/2006

Κριτικές

Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις

Γράψτε μια κριτική
ΔΩΡΕΑΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ!

Δωρεάν αποστολή σε όλη την Ελλάδα με αγορές > 30€

ΒΙΒΛΙΑ ΧΕΡΙ ΜΕ ΧΕΡΙ

Γιατί τα βιβλία πρέπει να είναι φτηνά!

ΕΩΣ 6 ΑΤΟΚΕΣ ΔΟΣΕΙΣ

Μέχρι 6 άτοκες δόσεις με την πιστωτική σας κάρτα!