Η γυναίκα της όγδοης μέρας

Λατώ, με τον ιερό αμανίτη
Απολλωνία, το όργιο του 888
Εξέγερση -«γαμώ, άρα υπάρχω»
Τη νύχτα που η Ίσις θρηνεί
Λεύκιος, η μοίρα μου
Μαρκέλλα, ο θείος οργασμός
Ο λευκός γάμος... και οι 365 γυναίκες
Με τους επισκόπους για την αρσενοκοιτία και την τέχνη της αγάπης
Ιουλία: τα Ελευσίναι πηδήματα
Α-Α-Α: Αλώα Αδελφότητα Αιδοίου
Ιησούς: ιστορικό πρόσωπο ή αλεξανδρινή αλληγορία;
Μόκα, η μιγάδα της Μασσαλίας
Ο σατανικός πίνακας
Ο παπαγάλος και το φονικό Κωνσταντίνου και Ελένης
Μαριγιά, η Παναγιά η Τουρκάλα
Η μυστική αλχημίστρια με το βιτριόλι
On line αποκρυφιασμός και ισλαμισμός.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η σκοτεινή και μυστική ανάγκη του συγγραφέα Μ. Ανδρουλάκη να αφεθεί στο όνειρο, στο θαυμαστό, στο παράλογο, στο θρησκευτικό παράδοξο, στις αναζητήσεις μιας μυθιστορηματικής γραφής και σε λυτρωτικές αυτοβιογραφικές εξομολογήσεις, είχε ως πνευματική κατάληξη το χτίσιμο ενός ελκυστικού, καλοδουλεμένου, καθόλου προκλητικού και σπάνιου λογοτεχνικού βιβλίου.

«Ο Δημήτριος Ανδρόγεω (251-336 μ.Χ.) εγεννήθη και εκοιμήθη εν τω μηνί Ιμανίω, εδίδαξεν Γεωμετρίαν και Ρητορική, αναζητώντας τον Θεό που δεν χωράει στ' ανθρώπινα λεκτικά σχήματα, τον Θεό που είναι λεύτερος, απρόσιτος και αόρατος, ανακάλυψε τον εαυτό του». Αυτή την επιτύμβια επιγραφή, που θα τη ζήλευε ο Καβάφης, διάλεξε ως σφραγίδα του μυθιστορήματός του ο Μίμης Ανδρουλάκης.

Ο συγγραφέας, λυτρωμένος από δόγματα, ιδεοληψίες, αυταπάτες, αποζητεί το βαρύτερο μεταφυσικό και ανθρωποκεντρικό ίσκιο, μια δεύτερη ζωή μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Τον γοητεύει ο αχανής ορίζοντας, το αμέθεκτο της ουσίας του Θεού και το ανυπόστατο της ανθρώπινης επιθυμίας. Βουτά στα βαθιά. Η συμβατικότητα και κάθε ορθολογιστική εκτίμηση δεν τον αφορούν. Γεμίζει τις αποσκευές του με χρήσιμα εργαλεία για το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας και της καταγραφής ενός λησμονημένου, αλλά τόσο συγγενικού κόσμου.

Η γυναίκα της όγδοης μέρας αποτελεί ασύνηθες συγγραφικό τόλμημα, πτήση σε μια χαώδη, μαύρη συμπαντική τρύπα, όπου μύθος, ιστορία, μυστικισμός, θρησκεία, αιρέσεις πρωταγωνιστούν σε μια φανταστική χρονογραφία του τρίτου μεταχριστιανικού αιώνα. Εμπλέκεται κυρίως η περίοδος Διοκλητιανού και Μεγάλου Κωνσταντίνου (284-337 μ.Χ.), με επίκεντρο την Αλεξάνδρεια, καθώς και σουρεαλιστικά ο εικοστός πρώτος αιώνας, με τη μικροθεότητα του Internet και τη σύγχρονη Ρώμη, την Αμερική.

Η γυναίκα της όγδοης μέρας είναι ένας συνεχής εντυπωσιακός στροβιλισμός μέσα στο χρόνο του παρελθόντος και του παρόντος. Ο συγγραφέας, για να μη χαθεί μέσα στους ιστορικούς χρόνους μιας ταραγμένης μεταβατικής εποχής και ναυαγήσει στα αβαθή νερά της, επιλέγει κείμενα-πυξίδες και βιβλιογραφικά βοηθήματα. Ασκητικά κείμενα, Ερμητικά κείμενα, Πατέρες της Εκκλησίας (Ευσέβιος, Πορφύριος, Ιουστίνος), μελετήματα για τους Γνωστικούς (Ζακ Λακαριέρ), για τον Μαρκίωνα, καθώς και για την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, του επιτρέπουν να χειριστεί με πειστικότητα και ιστορική ευπρέπεια το υλικό του.

Σαν ιστορικός καθρέφτης, το μυθιστόρημα του Μ. Ανδρουλάκη, μας θυμίζει πως κάθε εποχή φέρει στο εκτόπισμά της και τη ρηχότητα, την ανάγκη να ανταποκριθεί στα προβλήματά της και σε πολιτιστικό θρησκευτικό επίπεδο να καλύψει όπως όπως τις σκοτεινές ανάγκες της, με ιδεολογήματα, μεταφυσικά κηρύγματα, αιρέσεις, μαγείες, φιλοσοφίες και θρησκεύματα.

Στα χρόνια του Δημητρίου Ανδρόγεω, του Λεύκιου Βέρρου, της Μαρκέλλας της Απολλωνίας, των Γνωστικών διδασκάλων, των Κωνσταντίνου και Ελένης, με όσα συντελούνται και καταγράφονται μοιραία μάς οδηγούν σε αδιέξοδα και συνάμα στην επικαιρική διαπίστωση πως τότε και τώρα ο ένδον εαυτός μας βρισκόταν πιο κοντά στη νέκρωση παρά στην πνευματική ανάσταση και εγρήγορση.

Ο ήρωας - αφηγητής δημιουργεί μια ατμόσφαιρα γεμάτη μνήμες του παρόντος και του παρελθόντος. Παρασύρεται από τα πάσης φύσεως φιλοσοφικά και θρησκευτικά ρεύματα της εποχής και αντιστέκεται και αμφισβητεί σε κάθε βήμα τα πάντα, εκτός του Θείου έρωτα. Μήπως αυτός, μέσα από αναρίθμητα γυναικεία πρόσωπα, μας οδηγεί στο μυστήριο της όγδοης μέρας;

Την όγδοη μέρα δεν την επιλέγει τυχαία ο συγγραφέας. Είναι ο διαρκής συμβολισμός του βιβλίου. Ο απώτερος μυστικός στόχος, το σημείο μιας Ανάστασης, μιας νέας αρχής. Δεν ήταν τυχαίο που ο Κλήρος και ο Ωριγένης μετέφεραν τον Αναστάντα Χριστό στην ογδοάδα, στην όγδοη πόλη, πάνω δηλαδή από τους επτά ουρανούς και τις επτά πόλεις. Η γυναίκα της όγδοης μέρας μετατρέπεται σε ζωντανό σύμβολο, που λυτρώνει από ιδεοληπτικές καταστάσεις και τραυματικές ενοχές.

Ο επαναστατικός γνωστικισμός προβληματίζει και σοκάρει το συγγραφέα. Βιώνει την κίνηση των Γνωστικών με θαυμασμό και με απόρριψη. Διαισθάνεται πως δεν πρεσβεύουν το ζητούμενο της εποχής. Προτρέχουν, και μερικοί διδάσκαλοι φτάνουν σε ακραίες πανηδονιστικές συμπεριφορές. Ιδιαίτερα η διδασκαλία του Μαρκίωνα περιέχει πολλές αλήθειες. Προχωράει σ' έναν ριζοσπαστικό δυϊσμό ενός άγνωστου και αγαθού Θεού, που ζει στο δικό του κόσμο, στον τρίτο ουρανό, κι ενός δημιουργού αυτού του κόσμου, που φτιάχτηκε με ύλη διεφθαρμένη. Ο κόσμος είναι κατώτερης ποιότητας, άρα κακός, πολεμήστε τον με τον έρωτα και την αγάπη, έστω κι αν ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να μην τον υπερβεί αυτόν τον άθλιο κόσμο ποτέ! Η σωτηρία είναι ένα δώρο, όπως δώρο Θεού είναι και η παρουσία του Χριστού. Οι Γνωστικοί δεν ήταν αιρετικοί, ήταν αντάρτες και οραματιστές. Αρνήθηκαν να υποταχθούν στους νόμους, τις ιδιοτέλειες και τα συμφέροντα ενός αποτυχημένου κόσμου. Γι' αυτός ο κόσμος ο πραγματικός δεν ήταν ο κόσμος της αδικίας, του φονικού και του θανάτου.

Κυνηγούσαν, μαζί με τη Σωτηρία, την ηδονή, τη γνώση, την ακολασία, κι όλα αυτά δεν έφερναν λύτρωση και χαρά. Οι εξουσίες διέπονταν από ρεαλισμό. Ο κρατικός Χριστιανισμός διέλυσε τις αιρέσεις και τις ομάδες των Γνωστικών. Στην αυτοκρατορία ταίριαζε ο Χριστιανισμός, που δεν άφηνε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης της δικής του αλήθειας και ήταν φυσικό στα επόμενα χρόνια ο Χριστιανισμός να περιβληθεί την τήβεννο της εξουσίας και της παγκοσμιότητας.

«Ο Χριστιανισμός δεν ήταν μια παρέκκλιση, ούτε ατυχία της Ιστορίας και ο γνωστικισμός δεν αντιπροσώπευε τη ματαιωθείσα μεγάλη πολιτισμική και ηθική στροφή, το άλλο παράδειγμα», ο γνωστικισμός δεν κατέβηκε στο λαό. Την κίνηση των Γνωστικών τη βιώνει ο ήρωας - αφηγητής ως κάλπικη, τον σοκάρει ο κυνισμός τους και η ευκολία που αποποιούνταν το πιστεύω τους για να σώσουν τη ζωή τους. Θυμίζω τις δηλώσεις της Αριστεράς, γράφει κάπου άδικα και γενικόλογα ο συγγραφέας και υπογραμμίζει (σελ. 56) πως «δεν άξιζε στους Γνωστικούς, δεκαεπτά αιώνες μετά, να τους μυθοποιούν και να τους βάζουν το φωτοστέφανο του μάρτυρα - αντιστασιακού επειδή ο Χριστιανισμός τούς ισοπέδωσε και τους εξαφάνισε από τον χάρτη».

Ωστόσο, η απόδραση από το κίνημα των Γνωστικών δεν ήταν εύκολη, γιατί το δόγμα «να χαίρεσαι τις στιγμές όπως έρχονται και να μην φοβάσαι τίποτα, να θανατώνεις τον θάνατο» είχε μέλι και ξέχωρη γοητεία. Ο Ζακ Λακαριέρ ομιλεί αναφερόμενος στους Γνωστικούς «για τον ίλιγγο του τίποτε».

Ποιο είναι, τελικά, το μυστικό της ζωής; Ερχόμαστε σφραγισμένοι από τον Ηράκλειτο, όπου «αγαθόν και κακόν εν εστί» και ο δρόμος προς τα πάνω και προς τα κάτω είναι ένας και ο ίδιος και οι αθάνατοι, θνητοί και οι θνητοί, αθάνατοι, περνάμε σταθμούς συγκλονιστικούς, Πλάτωνα, Πλωτίνο, Αυγουστίνο, Γνωστικούς, Μαρκίωνα, Γρηγόριο Νύσσης και άλλους Πατέρες της Εκκλησίας και καταλήγουμε στον Νίτσε, τους διαδόχους και τους σημερινούς επιγόνους του και τα ερωτήματα είναι πάντα τα ίδια, βασανιστικά, ακατάληπτα, αναπάντητα.

Ποιο είναι, τελικά, το μυστικό; Να βρεις μια ιδέα να τη θρονιάσεις επάνω από τον εαυτό σου; Να βάλεις σκοπό να ζεις χιμαιρικά γι' αυτήν, να πεθαίνεις γι' αυτήν και μέσα απ' αυτήν τη σκληρή και απόλυτη αιχμαλωσία, να λευτερώνεις το πνεύμα σου, να βρίσκεις χαρές και ηδονές και να συναντάς το Θεό σου. Μπορεί την ιδέα να την ονοματίσεις Θεό, Ποίηση, Ερωτα.

Το νόημα της ζωής, όπως το κρατά η Μαριγιά η αγία, είναι πέρα από την όγδοη μέρα του Χριστιανισμού, του μουσουλμανισμού, πέραν του κακού. Οι φιλοσοφικές φλυαρίες, οι θρησκευτικές δοξασίες και οι υπαρξιακές αναζητήσεις μοιάζουν με ισχυρά παυσίπονα, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα. Η ζωή κυλάει δίπλα μας και αλίμονο αν δεν ακούσουμε την προσταγή της ευτυχίας. Να τη ζήσουμε με πάθος, εντάσεις και δημιουργία. Το νόημα της ζωής μάς το διδάσκει «ο ζων Θεός», που είναι αγάπη. Παράδεισος είναι ο Ερως, γιατί μας ανοίγει τα μάτια, το νου και την καρδιά και εισέρχεται το φως της αποκαλύψεως. Οσες κατακτήσεις κι αν προστεθούν στο μέλλον, η ουσία θα παραμείνει η ίδια. Το αίνιγμα της ζωής θα βασανίζει και ταυτόχρονα θα διεγείρει με το μυστικό και το απόκρυφο κάθε άνθρωπο. Η εσωτερική μας στρατόσφαιρα θα παραμένει άγνωστη όσο δεν την εξερευνούμε. Οι τολμηροί θ' αναζητούν, όπως ο συγγραφέας - αφηγητής, τη λύτρωση στη μεγάλη περιπέτεια της αυτοβιογραφίας.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/06/2002