Οι ευνούχοι. Η εκπληκτική και απόκρυφη ιστορία τους

Όχι μόνο δούλοι, εραστές, εκδιδόμενοι και φύλακες του χαρεμιού, αλλά και πολεμιστές, μύστες, ιερείς, ήρωες, υψηλοί αξιωματούχοι, λεπταίσθητοι καλλιτέχνες, και ισχυροί ηγεμόνες. Εκατομμύρια ευνούχοι έζησαν στις αυλές, στους ναούς, στα παλάτια των ισχυρών και, έως το 1922, μέσα στο ίδιο το Βατικανό.
Μορφές οικτρές, αλλά και υψηλού κύρους, φρίκης και αγιοσύνης, οι ευνούχοι συνενώνονται με το ατέλειωτο πλήθος των «διαφορετικών» που η Ιστορία καταδίκασε στο περιθώριο. Όμως οι ευνούχοι τις πιο πολλές φορές απέδειξεν ότι ήξεραν να βγαίνουν από το περιθώριο και να γίνονται πρωταγωνιστές.
Η εκπληκτική, σκοτεινή, απόκρυφη και εν πολλοίς άγνωστη ιστορία των ευνούχων ξεκινάει με την ιστορία της ανθρωπότητας. Διασχίζοντας την Αίγυπτο και την Κίνα, τη Ρώμη και το Βυζάντιο, τη Ρωσία και την Ινδία, αγγίζει κάθε τόπο και κάθε εποχή και φτάνει μέχρι τη δική μας.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Υπήρξαν ευνούχοι διάσημοι για την ομορφιά τους. Επώνυμοι τραγουδιστές της όπερας, αλλά και ευνούχοι εραστές με θεϊκή σιλουέτα, που λατρεύτηκαν από μεγάλους κατακτητές ή αρχηγούς κρατών. «Το δέρμα των ευνούχων γινόταν απαλό και λείο, τα μάγουλα άτριχα, οι γραμμές του κορμιού ήταν πιο καμπύλες». Ετσι εξηγούνται οι περιπτώσεις επώνυμων ευνούχων της Ιστορίας, από τον θρυλικό Κομβάβο επί βασιλείας του Αντιόχου A/ στη Συρία του 3ου αιώνα π.X. ως τον διάσημο ευνούχο αρχιθαλαμηπόλο Ευσέβιο επί Κωνσταντίου B/ στο Βυζάντιο και τον ιταλό καστράτο Ταντούτσι, ο οποίος εμφανίζεται στα απομνημονεύματα του Καζανόβα. Αλλά αυτές ήταν θαυμαστές εξαιρέσεις σε έναν κανόνα βιολογικών αλλαγών, σωματικών και ψυχικών, για τα θύματα του ευνουχισμού, αγόρια ή άνδρες.

H Βάννα ντε Αγγέλις είναι θαυμαστά ψύχραιμη στις περιγραφές της. H φρίκη ωστόσο είναι αναπόφευκτη ακόμη και στις πιο ήπιες αναφορές: «H τάση για πάχος συχνά είχε ψυχολογικά αίτια: η απογοήτευση από την ανικανότητα έκανε τον ευνούχο να ξεσπάει στο φαΐ. Οι ευνούχοι ήταν ντροπαλοί, δεν είχαν άνεση στις κοινωνικές σχέσεις και παρουσίαζαν έλλειψη αποφασιστικότητας, νωθρότητα, ενίοτε και ιδιάζουσα σεξουαλική συμπεριφορά (...) Στην πραγματικότητα, αυτό που λέγεται ευνούχος είναι ένα αρκετά παράξενο πλάσμα: με μακριά πόδια, κοντό θώρακα, χέρια αφύσικα μακριά και αυτά, παλάμες στενές, σχεδόν σαν του πιθήκου. Το κορμί, ή χοντρό ή κοκαλιάρικο. Το πρόσωπο λιγάκι παιδικό. Ελάχιστες τρίχες εδώ κι εκεί, λίγες στο πιγούνι, λίγες γύρω απ' το στόμα. Και μπορεί το δέρμα του προσώπου να είναι λείο και γυναικείο, όμως γερνάει γρήγορα και κρεμάει, γεμίζοντας αμέτρητες λεπτές ρυτίδες».

Οι καστράτοι τραγουδιστές ήταν τα τέρατα της μουσικής σκηνής για 350 χρόνια, από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα ως και τον 18ο αιώνα. H Ντε Αγγέλις εντοπίζει την αρχή της παράδοσης των καστράτων, ιδιαίτερα των μοναχών, αιώνες πριν. H Ανατολική Εκκλησία χρησιμοποιούσε κανονικά τους καστράτους, παρ' ότι το 870, στην Κωνσταντινούπολη, ο Φωκάς καταδίκασε για ασέβεια τους ιερείς, τους επισκόπους και τους διάκους που ευνούχιζαν παιδιά για να αποκτήσουν αγγελικές φωνές. Αλλά και ο πάπας Σίξτος E/, με εγκύκλιο του 1589, «κωφεύοντας ως προς τα πρωτόκολλα κατά του ευνουχισμού της Συνόδου της Νίκαιας, διέταξε να μην προσλαμβάνονται πια φαλτσετίστες, αλλά μόνο καστράτοι... Ακόμη και ο τσάρος πασών των Ρωσιών ζήτησε να προσλάβει αγγέλους με κρυστάλλινη φωνή, παρ' ότι ο συνθέτης Παϊζιέλλο απεφάνθη ότι πολλοί απ' αυτούς, ίσως με λάθος τρόπο ευνουχισμένοι, διέθεταν φωνή καρακάξας». Το Κοράνι επίσης απαγόρευσε ρητά τον ευνουχισμό αλλά είχε επιτρέψει τα χαρέμια. Ποιος θα προστάτευε τις χανούμισσες; Μα ευνούχοι φρουροί ασφαλώς. Επί τούτου ζητήθηκε ειδική άδεια από τον Προφήτη. Στο τέλος ευνούχοι ανέλαβαν να φυλάνε τον Τάφο του, στη Μεδίνα.

Ευνούχοι, μουνούχοι, εκτομίες, χαντούμηδες, σπάδωνες, θλιβίες, θλησίες. Σκλάβοι ευνούχοι κάθε προέλευσης στα παζάρια της Μικράς Ασίας, πλούσιοι ευνούχοι στην παντοδύναμη Ρώμη, εθελοντές ευνούχοι στην Κίνα, ευνούχοι κατ' όνομα στην εξουσία, πρόσωπα πανταχού παρόντα. «Στη Βίβλο ο ευνούχος δεν έχει παρελθόν, απλώς υπάρχει». Από τον καταιγισμό των περιεχομένων του βιβλίου, τις ανατριχιαστικές μεθόδους ευνουχισμού και άλλα αποτρόπαια, θα μείνουμε στο κεφάλαιο που εξηγεί ποιος ήταν ο ευνούχος στον ελληνικό κόσμο: «Ξένος στον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας, ο ευνούχος δεν κατέλαβε ποτέ υψηλές θέσεις, αλλά ούτε και υπήρξε δούλος ή υπηρέτης στις ιδιωτικές οικίες (...) Μοναδική περίπτωση ελληνικής εμπλοκής με τον ευνουχισμό είναι ωστόσο ένα πολιτισμικό και εθνικό υβρίδιο, η ελληνιστική Αυλή, η οποία μαζί με τον ιδρυτή της, τον Μέγα Αλέξανδρο, λάτρη των ευνούχων, είχε ήδη εγγεγραμμένη στον γενετικό της κώδικα μια ξεκάθαρη προσκόλληση στο περσικό μοντέλο».

Ο ευνουχισμός έχει χρησιμεύσει στο παρελθόν και ως θεραπεία σε περιπτώσεις ψυχολογικών και νευρολογικών προβλημάτων, και ως ιερή αποχή, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι μια παραδειγματική τιμωρία. Ας κλείσουμε με την ελληνική ετυμηγορία: «Για τον Ελληνα, από τον Ξενοφώντα μέχρι τον Φλάβιο Φιλόστρατο, ο ευνούχος είναι αρνητικό πλάσμα: ως θύμα μιας βιαιοπραγίας, ως γρουσούζης και, τελικά, ως νόθευση ή τροποποίηση της αληθινής αισθητικής του ανθρώπινου σώματος». Απόλυτα ελληνική οπτική: γρουσούζης!



MAIPH ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

Το ΒΗΜΑ, 13/08/2006